Artykuł źródłowy w wersji do druku [application/pdf]: (125 KB)
Znaleźć wszystkie pary wielomianów rzeczywistych spełniające równanie
Rozwiązanie
Oznaczmy przez oraz lewą i prawą stronę postulowanego równania
Przyjmijmy, że nie są wielomianami zerowymi. Jasne, że muszą mieć jednakowy stopień oraz równe współczynniki wiodące:
gdzie i są wielomianami stopni co najwyżej Tak więc
i dalej
Stąd czyli czyli Podstawiając w wyjściowym równaniu oraz otrzymujemy zależności oraz skąd Ostatecznie więc ; przyjęliśmy, że - wszelako dla dostajemy parę wielomianów zerowych, które też są rozwiązaniem. Oczywiście każda para postaci - dowolna stała) spełnia zadane równanie.
Artykuł źródłowy w wersji do druku [application/pdf]: (262 KB)
Dane są takie liczby całkowite dodatnie że Zbiory są niepustymi podzbiorami zbioru -elementowego Udowodnić, że można pokolorować pewne elementy zbioru dwoma kolorami w taki sposób, że spełnione są następujące warunki:
Każdy element zbioru jest albo niepokolorowany, albo pokolorowany na jeden z dwóch kolorów.
Przynajmniej jeden element zbioru jest pokolorowany.
Dla każdego zbiór jest albo całkowicie niepokolorowany, albo zawiera elementy obu kolorów.
Wskazówka
Przy konstrukcji żądanego kolorowania skorzystaj z podanego wcześniej faktu dotyczącego układu równań.
Artykuł źródłowy w wersji do druku [application/pdf]: (262 KB)
Na płaszczyźnie danych jest różnych punktów, które nie leżą wszystkie na jednej prostej. Udowodnić, że istnieje co najmniej różnych prostych, z których każda zawiera co najmniej dwa spośród danych punktów.
Rozwiązanie
Niech będą wszystkimi prostymi, które zawierają co najmniej dwa spośród danych punktów. Dla dowodu nie wprost załóżmy, że Zauważmy, że wówczas możliwe jest przyporządkowanie każdemu punktowi jednej z liczb rzeczywistych w taki sposób, aby suma na każdej prostej była równa ale aby nie wszystkie liczby były równe Wynika to natychmiast z faktu, iż jednorodny układ równań liniowych
o równaniach i niewiadomych ma nietrywialne rozwiązanie.
W szczególności prawdziwa jest zależność
Po wymnożeniu i uporządkowaniu składników widzimy, że lewa strona powyższej równości składa się z wyrazów postaci oraz dla Skoro nie wszystkie punkty leżą na jednej prostej, to każdy punkt pojawia się na co najmniej dwóch prostych, a zatem każdy składnik postaci występuje co najmniej dwukrotnie w powyższej sumie. Co więcej, ponieważ przez dwa różne punkty przechodzi dokładnie jedna prosta, liczby i gdzie znajdą się razem w dokładnie jednej sumie. A zatem przy składniku znajduje się współczynnik W tej sytuacji
Stąd jednak wynika, że co stanowi sprzeczność z wyborem liczb Kończy to dowód.
Artykuł źródłowy w wersji do druku [application/pdf]: (262 KB)
Liczby całkowite dodatnie spełniają równanie
Udowodnić, że liczba nie jest liczbą pierwszą.
Rozwiązanie
Warunek dany w zadaniu przekształca się w równoważny sposób do postaci Rozważmy taki czworokąt że oraz Z twierdzenia cosinusów zastosowanego do trójkątów oraz otrzymujemy wówczas
a stąd
Oznaczmy przez miarę kąta Wówczas i korzystając z twierdzenia cosinusów tym razem w trójkątach i dostajemy
skąd mamy
i ostatecznie
Ponieważ czworokąt jest wpisany w okrąg, to z twierdzenia Ptolemeusza wynika równość którą - korzystając z wcześniejszych obserwacji - możemy przepisać w postaci
Z warunku wynikają zależności oraz z których otrzymujemy ciąg nierówności
Jeżeli liczba jest pierwsza, to biorąc pod uwagę powyższe nierówności, widzimy, że jest ona względnie pierwsza z liczbami oraz Z otrzymanej przez nas równości otrzymujemy więc podzielność To jednak przeczy drugiej z powyższych nierówności i w efekcie dowodzi, że liczba jest złożona.
Artykuł źródłowy w wersji do druku [application/pdf]: (262 KB)
W każde pole tablicy wpisano liczbę rzeczywistą w taki sposób, że każde dwa wiersze są różne (czyli różnią się na co najmniej jednej pozycji). Udowodnić, że z danej tablicy można usunąć pewną kolumnę tak, aby ta własność została zachowana.
Rozwiązanie
W rozwiązaniu tego zadania odwołamy się do teorii grafów. Skorzystamy z powszechnie znanego i nietrudnego w dowodzie faktu: w dowolnym grafie prostym o wierzchołkach i krawędziach istnieje cykl. Przypomnijmy, że w grafie prostym nie ma podwójnych krawędzi ani pętli.
Dla dowodu nie wprost załóżmy, że usunięcie dowolnej z kolumn spowoduje powstanie tablicy o dwóch identycznych wierszach. Oznacza to, że dla każdej z kolumn istnieje para wierszy, która różni się między sobą tylko w tej kolumnie. Rozważmy więc graf, którego wierzchołkami są wiersze naszej tablicy i połączmy dwa wiersze krawędzią, jeżeli dla pewnej kolumny są one tymi wierszami, które różnią się tylko w niej. Jeśli dla pewnej kolumny istnieje więcej takich par wierszy, to wybierzmy z nich dowolną i tylko między nimi poprowadźmy krawędź w naszym grafie. Oczywiście, jedna para wierszy zostanie połączona krawędzią co najwyżej raz - nie może bowiem zdarzyć się sytuacja, w której dwa wiersze różnią się na tylko jednej pozycji dla dwóch różnych pozycji. Utworzona przez nas struktura jest więc -wierzchołkowym grafem prostym o krawędziach. Z przytoczonego wcześniej faktu wynika istnienie cyklu w tym grafie. Innymi słowy, istnieje ciąg wierszy o numerach o tej własności, że dla dowolnego wiersze oraz różnią się na dokładnie jednej pozycji (przyjmujemy, że ). Oznaczmy przez numer pozycji, na której różnią się wiersze o numerach i Każda kolejna para wierszy różni się już w innej kolumnie niż -ta. Począwszy więc od wiersza o numerze każdy następny wiersz w naszym ciągu zawiera tą samą liczbę na pozycji -tej. Ale wiersze oraz różnią się również w innej kolumnie niż -ta, a zatem wiersz zawiera liczbę na pozycji Otrzymana sprzeczność kończy rozwiązanie zadania.
Artykuł źródłowy w wersji do druku [application/pdf]: (262 KB)
Okrąg o środku wpisany w trójkąt jest styczny do boku w punkcie Punkt jest środkiem boku punkt jest symetryczny do punktu względem Udowodnić, że proste oraz są równoległe.
Rozwiązanie
Za pomocą obliczeń na długościach odcinków stycznych można łatwo wykazać, że punkt jest punktem styczności z bokiem okręgu dopisanego do trójkąta Jeżeli więc przez oznaczymy punkt środkowosymetryczny do względem to jednokładność o środku w punkcie która przekształca okrąg wpisany na okrąg dopisany, przeprowadza punkt na punkt A zatem punkty i są współliniowe. Prosta jest zatem prostą łączącą środki boków w trójkącie a stąd wynika żądana równoległość.
Rozpatrzmy następującą grę. Przed rozpoczęciem dany jest stos z monetami. Gracz wykonujący ruch musi usunąć lub monet ze stosu. Gracze wykonują ruchy na przemian. Jeśli któryś nie może wykonać ruchu, to przegrywa. Rozstrzygnąć, kto ma strategię wygrywającą, gdy
Rozwiązanie
Kluczem do rozwiązania zadania jest zrobienie tabeli kto wygrywa dla początkowych wartości Niech oznacza gracza rozpoczynającego, zaś jego przeciwnika.
Gdy gracz rozpoczynający nie może wykonać ruchu, więc wygrywa jego przeciwnik - gracz
Gdy to zabiera monetę i dostaje pusty stos i przegrywa.
Gdy to musi zabrać monetę i przeciwnik jest w przed chwilą przeanalizowanej wygrywającej sytuacji.
Gdy to zabiera odpowiednio monet, zostawiając przeciwnika z monetami, czyli jest w przed chwilą przeanalizowanych pozycjach przegrywających.
Nietrudno jest w podobny sposób przeanalizować dalszy przebieg tabeli i zauważyć, że wygrywa wtedy i tylko wtedy, gdy przystaje modulo 8 do 0 lub 2. Skoro to ma strategię wygrywającą.
Okręgi mają wspólny punkt a ponadto przecinają się jeszcze w punkcie i podobnie i - w punkcie odpowiednio. Prosta przecina ponadto w punkcie i podobnie przecina w a przecina w (rysunek). Udowodnić, że
Rozwiązanie
Oznaczmy kąty przy wierzchołku jak następuje:
Zauważmy, że oraz na mocy tw. o kątach wpisanych, więc kąty w trójkącie wynoszą Analogicznie jest dla trójkątów i Zatem są to trójkąty podobne do trójkąta w szczególności
Artykuł źródłowy w wersji do druku [application/pdf]: (68 KB)
Zadanie 694 zaproponował pan Przemysław Grabowski z Goworowa.
Niech oznacza odległość liczby naturalnej od najbliższej liczby, będącej pełnym kwadratem: i niech oraz Udowodnić, że każda dodatnia liczba całkowita występuje w ciągu dokładnie trzykrotnie.
Rozwiązanie
Liczby, dla których najbliższym kwadratem jest mają postać
(1)
Suma wartości dla tych liczb wynosi Stąd
Dla liczb postaci (1) obliczamy:
Aby ujednolicić zapis, wprowadzamy parametr i wyznaczamy (dla w formie (1)):
(2)
Interesują nas wartości całkowite uzyskanego wyrażenia. Przekształcamy je do postaci
(3)
Dla oraz wychodzą wartości niecałkowite - można je zignorować, ograniczając zakres parametru do Wówczas
Różnica (2) jest więc liczbą całkowitą (równą ) wtedy i tylko wtedy, gdy zaś Gdy ostatni warunek jest spełniony dla trzech par mianowicie
Wniosek: dowolna liczba całkowita jest wartością wyrażenia jedynie dla gdzie zaś jest jedną z trzech powyższych par - czyli, po podstawieniu, dla
Artykuł źródłowy w wersji do druku [application/pdf]: (75 KB)
Na pewnej rzece jest 6 wysp i 13 mostów zwodzonych, jak na rysunku. Każdy z mostów jest podniesiony z prawdopodobieństwem 1/2. Jakie jest prawdopodobieństwo, że da się przejść z jednego brzegu rzeki na drugi?
Rozwiązanie
Niech oznacza zdarzenie: da się przejść pomiędzy brzegami rzeki.
Poszukujemy czyli prawdopodobieństwa tego zdarzenia.
Wyobraźmy sobie, że rzeką płynie statek o wysokim maszcie, który nie zmieści się pod opuszczonymi mostami. Na rysunku obok kolorem oznaczono "obszary" wodne i połączenia pomiędzy nimi. Zauważmy, że ta część rysunku obrócona o wygląda tak samo, jak część czarno-szara (ilustrująca potencjalne drogi pieszego). Co więcej, w obu przypadkach każdy most jest w "sprzyjającej" pozycji z takim samym prawdopodobieństwem, równym 1/2.
Niech oznacza zdarzenie: statek może przepłynąć pomiędzy punktami i Wobec powyższej obserwacji,
Jeśli człowiek może przejść pomiędzy brzegami rzeki, czyli są one połączone pewną drogą prowadzącą przez mosty i wyspy, to statek nie może przepłynąć wzdłuż rzeki. Analogicznie, jeśli człowiek nie może przejść, to brzegi nie są połączone, co oznacza, że istnieje linia, która je rozdziela i statek może taką właśnie trasą przepłynąć.
Stąd wniosek, że zawsze zachodzi dokładnie jedno spośród zdarzeń i czyli są to zdarzenia przeciwne. Zatem więc wobec wcześniejszej obserwacji, że uzyskujemy wynik
Artykuł źródłowy w wersji do druku [application/pdf]: (75 KB)
Wykaż, że dla dowolnej liczby rzeczywistej oraz dowolnych dodatnich liczb całkowitych zachodzi nierówność
Rozwiązanie
Rozważmy szachownicę o wierszach i kolumnach, której każde pole pomalowano na czarno z prawdopodobieństwem a z prawdopodobieństwem pozostawiono białe. Prawdopodobieństwo, że wybrany wiersz jest cały czarny jest wówczas równe (bo każde z pól musi być czarne), więc prawdopodobieństwo, że istnieje w nim białe pole wynosi
Niech oznacza zdarzenie: w każdym wierszu jest co najmniej jedno białe pole. Wierszy jest ; wobec powyższej obserwacji Analogicznie niech oznacza zdarzenie: w każdej kolumnie istnieje pole czarne, wówczas
Jeśli nie zachodzi zdarzenie czyli nie jest prawdą, że w każdym wierszu jest białe pole, to istnieje wiersz o wszystkich polach czarnych. Wtedy na pewno w każdej kolumnie jest czarne pole (choćby z tego właśnie wiersza), czyli zachodzi zdarzenie Wobec tego zawsze zachodzi co najmniej jedno spośród zdarzeń i stąd czyli
W kolejne wiersze tablicy wpisano po kolei liczby Następnie wybrano z niej liczb tak, że w każdym wierszu i w każdej kolumnie znajduje się dokładnie jedna z wybranych liczb. Wyznaczyć wszystkie możliwe wartości sumy wybranych liczb.
Rozwiązanie
Niech oznacza liczbę w -tym wierszu i -tej kolumnie naszej tablicy,
Wybrane liczby można zapisać jako gdzie to pewna permutacja zbioru Suma wybranych liczb wynosi w takim razie
Niech będą takimi dodatnimi liczbami całkowitymi, że w zbiorze znajduje się dokładnie liczb pierwszych. Dowieść, że wśród dowolnych różnych liczb z tego zbioru można znaleźć liczbę, która jest dzielnikiem iloczynu pozostałych liczb.
W prostokącie zaznaczono różnych punktów. Dla każdej liczby całkowitej znaleźć największą możliwą liczbę prostokątów, w których każdy wierzchołek jest jednym z zaznaczonych punktów, a boki są równoległe do boków prostokąta
Okręgi i o środkach odpowiednio i przecinają się w dwóch różnych punktach i przy czym kąt jest rozwarty. Prosta przecina okrąg w punkcie różnym od a prosta przecina okrąg w punkcie różnym od Wykazać, że punkt jest środkiem okręgu wpisanego w trójkąt
Rozwiązanie pochodzi od Adama Klukowskiego (Liceum im. S. Staszica w Warszawie).
Dane są względnie pierwsze liczby całkowite Na tablicy napisano w pewnej kolejności wszystkie dodatnie liczby całkowite nieprzekraczające Ruch polega na zamianie miejscami dwóch liczb różniących się o albo o Dowieść, że można wykonać ciąg ruchów, który doprowadzi liczby na tablicy do kolejności
Rozwiązanie
Niech oznacza dany ciąg. Niech dla - ta równość definiuje jednoznacznie liczbę Dla ciągu ruch polega na zamianie jego dwóch wyrazów znajdujących się w odległości lub Jeśli umiemy posortować drugi ciąg, to pierwszy też. Definiujemy ciąg przyjmując, że gdzie oznacza tę liczbę spośród dla której różnica jest podzielna przez Ponieważ więc ciąg to permutacja ciągu Ruchy w ciągu odpowiadają zamianie kolejnych wyrazów ciągu Do ciągu można zastosować sortowanie bąbelkowe pozwalające ustawić jego wyrazy w dowolnej kolejności.
Dane są takie liczby całkowite oraz i że Wykazać, że jeżeli to
Rozwiązanie
Niech dla Udowodnimy, że dla każdego Bezpośrednie wymnożenie wskazuje, że dla Zatem
Ponieważ dla więc W efekcie co jest równoważne nierówności Ponieważ więc z zależności i związku otrzymujemy dla oraz dla W myśl określenia funkcji powyższe nierówności można zapisać w postaci dla oraz dla Stąd zaś, po wymnożeniu stronami i skorzystaniu z warunku (1), uzyskujemy
Liczbę naturalną nazwiemy dobrą, jeżeli istnieje taka liczba pierwsza że liczba jest podzielna przez ale nie przez Wykazać, że wśród liczb liczby dobre stanowią co najmniej
Rozwiązanie
Zauważmy, liczba niedobra może być zapisana w postaci przy czym, oczywiście, i - jest tak ponieważ jeśli jest liczbą parzystą, to a jeśli jest liczbą nieparzystą, to
Artykuł źródłowy w wersji do druku [application/pdf]: (59 KB)
Mamy skończoną liczbę koszyków, w każdym z nich skończoną liczbę kamieni; znamy wagę każdego kamienia. Wykonujemy ciąg ruchów. W każdym ruchu przekładamy jeden kamień z jakiegoś koszyka do innego koszyka ; musi być przy tym spełniony warunek, że łączna waga kamieni w koszyku po wykonaniu ruchu jest mniejsza niż łączna waga kamieni w koszyku przed wykonaniem ruchu. Czy ciąg ruchów może być nieskończony?
Rozwiązanie
Ponumerujmy koszyki: Niech będzie wagą koszyka (tj. łączną wagą kamieni w tym koszyku) w ustalonej chwili. W kolejnym ruchu przekładamy kamień z koszyka do koszyka Niech będzie wagą tego kamienia; postulowany warunek:
Suma kwadratów wag koszyków po wykonaniu ruchu wynosi
Suma kwadratów wag jest więc (ścisłym) półniezmiennikiem: maleje w każdym kroku procedury. Jest tylko skończenie wiele możliwych rozlokowań kamieni w koszykach, więc wartości tego półniezmiennika przebiegają zbiór skończony. Proces musi się zakończyć.
Artykuł źródłowy w wersji do druku [application/pdf]: (59 KB)
Zadanie 692 zaproponował pan Adam Dzedzej z Gdańska.
Dany jest trójkąt Rozważamy trzy elipsy: każda z nich ma ogniska w dwóch wierzchołkach tego trójkąta i przechodzi przez trzeci wierzchołek. Pokazać, że te trzy elipsy mają punkt wspólny wtedy i tylko wtedy, gdy trójkąt jest prostokątny.
Rozwiązanie
Załóżmy, że trzy elipsy, o których mowa, mają punkt wspólny leżący w odległościach odpowiednio od wierzchołków zadanego trójkąta, o bokach długości Elipsa o ogniskach przechodzi przez punkty więc Analogicznie Ten układ równań z niewiadomymi ma jedyne rozwiązanie Odległości punktu od oraz wynoszą więc, odpowiednio, oraz - czyli przeciwnie niż odległości punktu od oraz To wyznacza dwa możliwe położenia punktu - może to być punkt symetryczny do względem symetralnej odcinka lub punkt symetryczny do względem środka odcinka
W pierwszym przypadku punkty są wierzchołkami trapezu równoramiennego ; w drugim - tworzą równoległobok Dodatkowa informacja, że czyli daje w obu przypadkach wniosek, że ów czworokąt jest prostokątem. A zatem trójkąt jest prostokątny.
Na odwrót, gdy trójkąt jest prostokątny, wówczas wystarczy go uzupełnić do prostokąta czwartym wierzchołkiem; widać, że ów wierzchołek będzie wspólnym punktem trzech omawianych elips.
Artykuł źródłowy w wersji do druku [application/pdf]: (84 KB)
Udowodnij, że w dowolnym trójkącie środkowe przecinają się w jednym punkcie i dzielą w stosunku licząc od wierzchołka.
Rozwiązanie
Trójkąt równoboczny ma żądane własności. Dowolny inny trójkąt jest jego obrazem przy pewnym przekształceniu afinicznym, które zachowuje środki boków, a więc także środkowe, ich współpękowość oraz stosunek podziału.