Artykuł źródłowy w wersji do druku [application/pdf]: (373 KB)
Dane są liczby Funkcje spełniają dla wszystkich warunki
przy czym jest różnowartościowym odwzorowaniem zbioru na cały zbiór ; ma więc funkcję odwrotną . Udowodnić, że funkcja też jest różnowartościowym odwzorowaniem zbioru na cały zbiór
Artykuł źródłowy w wersji do druku [application/pdf]: (374 KB)
Przy oznaczeniach zrysunku udowodnić, że punkty są środkami sześciu łuków, które na okręgu wyznaczają punkty i
Wskazówka
Punkt jest środkiem okręgu wpisanego w trójkąt a dwusieczne kątów wewnętrznych i zewnętrznych przecinają okrąg opisany na trójkącie w środkach odpowiednich łuków (zob. kącik nr 3).
Artykuł źródłowy w wersji do druku [application/pdf]: (374 KB)
Trapez opodstawach ijest równoramienny. Prosta przechodzi przez środek okręgu opisanego na tym trapezie, jest równoległa do jego podstaw ileży pomiędzy nimi, dwa razy bliżej prostej niż prostej Punkt jest rzutem punktu na prostą Dowieść, że
Wskazówka
Prosta jest prostą Eulera trójkąta bo leży na niej środek ciężkości i środek okręgu opisanego na tym trójkącie. Punkt jest ortocentrum trójkąta gdyż leży on na jego prostej Eulera oraz na wysokości poprowadzonej z wierzchołka
Artykuł źródłowy w wersji do druku [application/pdf]: (374 KB)
Wrównoległoboku kąt jest ostry. Punkt spełnia warunek Prosta przecina odcinek wpunkcie Udowodnić, że punkt oraz środki odcinków leżą na wspólnym okręgu.
Wskazówka
Punkty tworzą układ ortocentryczny, gdyż i Rozważyć okrąg dziewięciu punktów tego układu.
Artykuł źródłowy w wersji do druku [application/pdf]: (374 KB)
Odcinki isą wysokościami trójkąta różnobocznego Niech oznacza punkt przecięcia prostych ianalogicznie definiujemy punkty iWykazać, że punkty leżą na prostej prostopadłej do prostej Eulera trójkąta
Wskazówka
Potęgi punktu względem okręgów: okręgu o średnicy oraz są równe, więc punkt leży na osi potęgowej okręgów i czyli prostej prostopadłej do (prostej Eulera). Analogicznie postępujemy z punktami i (O potędze punktu względem okręgu można przeczytać w kąciku nr 11).
Na tablicy zapisanych jest różnych liczb rzeczywistych, przy czym jest liczbą nieparzystą. Dla każdej pary liczb z tablicy na osobnej karteczce zapisano liczbę Wykazać, że wszystkie karteczki można podzielić na dwa stosy o równych sumach zapisanych liczb.
Rozwiązanie
Przeprowadzimy dowód indukcyjny. Dla niech będą elementami zbioru Wówczas na jednym stosie kładziemy karteczkę z liczbą a na drugim - karteczki z liczbami oraz
Przypuśćmy, że żądaną własność mają wszystkie liczby nieparzyste nie większe od i rozważmy dowolny zbiór liczb oraz związane z nimi karteczki. Z założenia indukcyjnego wszystkie karteczki pochodzące wyłącznie od liczb można podzielić na stosy o równych sumach. Pozostałe karteczki najpierw podzielmy na następujące grup: grup po dwie karteczki, z liczbami oraz dla oraz jedna grupa składająca się z pozostałej karteczki z liczbą Zauważmy, że w każdej grupie suma liczb z karteczek jest równa Wobec tego wystarczy karteczki z dowolnych grup dołączyć do jednego stosu, a karteczki z pozostałych grup - do drugiego stosu. To kończy dowód indukcyjny.
Na tablicy zapisanych jest 5 różnych liczb rzeczywistych. Dla każdej pary liczb z tablicy na osobnej karteczce zapisano liczbę Czy może się zdarzyć, że na karteczkach zapisano liczby całkowite od 1 do 10?
Rozwiązanie
Odpowiedź:Nie.
Z kolejnego zadania wynika, że karteczki można podzielić na dwa stosy o równych sumach zapisanych liczb. Wobec tego gdyby na karteczkach znajdowały się liczby od 1 do 10, to istniałby podział na stosy, każdy o sumie
nie jest to możliwe, gdyż liczby na wszystkich karteczkach są całkowite.
Na tablicy zapisanych jest 5 (niekoniecznie różnych) liczb rzeczywistych. Dla każdej pary liczb z tablicy na osobnej karteczce zapisano ich sumę. Karteczki pomieszano, a tablicę starto. Czy na podstawie liczb z karteczek można odtworzyć liczby z tablicy?
Rozwiązanie
Odpowiedź:Tak.
Przypuśćmy, że na tablicy zapisano liczby Wówczas najmniejsza z liczb zapisanych na karteczkach to druga najmniejsza (być może równa) - ; największa to a druga największa - Ponadto sumując liczby ze wszystkich karteczek, uzyskujemy a zatem znamy również wartość Ta wiedza wystarcza kolejno do znalezienia wartości
Artykuł źródłowy w wersji do druku [application/pdf]: (416 KB)
Wewnątrz wypukłego -kąta leży taki punkt że każdy z trójkątów jest równoramienny (przyjmujemy ). Czy stąd wynika, że wielokąt ma okrąg opisany, którego środkiem jest punkt
Artykuł źródłowy w wersji do druku [application/pdf]: (379 KB)
Punkt jest środkiem okręgu opisanego na trójkącie Punkty i są symetryczne do punktu względem prostych odpowiednio i Dowieść, że punkt jest ortocentrum trójkąta
Artykuł źródłowy w wersji do druku [application/pdf]: (379 KB)
Skonstruować za pomocą cyrkla i liniału ortocentrum danego trójkąta nieprostokątnego, wykonując tylko sześć ruchów elementarnych (ruch elementarny polega na wykreśleniu odcinka lub łuku).
Wskazówka
Najpierw wyznaczamy środek odcinka Okrąg o średnicy przecina proste i w punktach, które są spodkami wysokości trójkąta
Artykuł źródłowy w wersji do druku [application/pdf]: (261 KB)
Udowodnić, że dla dowolnej kwadratowej siatki istnieje takie pokrycie płytkami w kształcie litery złożonymi z trzech kwadratów, które pozostawia jeden z czterech centralnych kwadratów odkryty (przypadki oraz poniżej).
Rozwiązanie
Rysunek dla przypadku sugeruje pewną metodę wypełniania, ale Czytelnik szybko przekona się, że metody tej nie da się powtórzyć dla My zaś rozwiążemy problem, dowodząc, że można znaleźć takie pokrycie, dla którego dowolnie z góry wybrany kwadrat pozostanie odkryty. Z tego oczywiście natychmiast wynika pozytywne rozwiązanie problemu. Rozumowanie przebiega oczywiście indukcyjnie względem i przypadek jest oczywisty.
W kroku indukcyjnym ustalmy dowolne i kwadrat podzielmy na cztery mniejsze kwadraty, jak na rysunku poniżej. Pomarańczowy kwadrat to nasze dowolnie wybrane, ale ustalone pole, którego nie możemy przykryć. W trzech kwadratach z podziału, które nie zawierają wyróżnionego pomarańczowego pola, zaznaczamy te płytki, które są narożnymi polami centralnego bloku Korzystamy teraz z indukcji i wypełniamy wszystkie cztery kwadraty płytkami tak, aby nie nakryć pól pomarańczowego i szarych. Następnie szare pola nakrywamy pojedynczą płytką. Dowód jest zakończony.
Rysunki poniżej prezentują odpowiednie wypełnienie metodą indukcji dla przypadków oraz Każda szara płytka odpowiada tej wykorzystanej w dowodzie indukcyjnym.
Uwaga
Przedstawione rozumowanie jest w swojej naturze zbliżone do tego z Zadania 1: bez problemu radzimy sobie z indukcją w sytuacji ogólnej, natomiast przypadek szczególny (niezakryte pole w centrum kwadratu) nas przerasta. Oczywiście moglibyśmy konstruować odpowiednie wypełnienia, jak to zrobiliśmy w przypadkach oraz ale jak się przekonaliśmy powyżej, konstrukcja w jednym przypadku nie przenosi się na kolejne.
Artykuł źródłowy w wersji do druku [application/pdf]: (261 KB)
Koło opromieniu 15 przecina się zkołem opromieniu 20 pod kątem prostym. Wyznaczyć różnicę pól tych części kół, które nie są wspólne dla obu.
Rozwiązanie
Rozważmy dwie dowolne figury, których część wspólna jest jakimś innym kształtem. Niech pola dwóch kształtów będą odpowiednio równe oraz (można założyć, że ) oraz pole części wspólnej jest równe Wtedy szukane pole jest równe
Zatem pole zproblemu jest równe
Komentarz
Zapewne niejeden mistrz rachunków igeometrii zacząłby to zadanie od wyznaczenia pola części wspólnej. Wszak kąt prosty przecięcia brzmi tak kusząco... Tymczasem wystarczy rozważyć problem ogólny, gdyż kształty figur oraz pole części wspólnej nie odgrywa żadnej roli. Jednocześnie pozbywamy się uciążliwych rachunków iotrzymujemy rozwiązanie problemu zkołami.
Artykuł źródłowy w wersji do druku [application/pdf]: (261 KB)
Niech będzie dane wzorem Niech ponadto oraz będą dowolnymi niepustymi przedziałami (otwartymi lub domkniętymi jedno- lub obustronnie), których końce są liczbami niewymiernymi. Uzasadnić, że istnieje takie że gdzie oznacza -krotne złożenie funkcji
Uwaga: Zbiór pusty jest traktowany jako przedział, wobec tego założenie niepustego przedziału ma sens.
Rozwiązanie
Postawmy ogólniejszy problem. Uzasadnimy, że dowolny niepusty przedział otwarty ma tę własność, że dla pewnego Niech i będzie długością tego przedziału. Zauważmy, że jeżeli to jest przedziałem dwukrotnie dłuższym niż Tym samym kolejne przekształcenia przez są przedziałami długości i tak dalej, o ile do żadnego z wymienionych zbiorów nie należy Wobec powyższego istnieje takie że Ale i czyli i wobec tego jest przedziałem postaci dla pewnego Teraz ponownie podwaja długość przedziału wobec tego dla pewnego zachodzi Tym samym i wystarczy jeszcze zauważyć, że
Rozwiązanie pierwotnego problemu polega teraz na zauważeniu, że dowolny przedział postulowany w treści zadania zawiera w sobie przedział otwarty oraz jeśli z przypadku ogólnego, to tym bardziej
Uwaga
Zauważmy, że w ogólniejszym problemie rozważamy wyłącznie jeden przedział, drugi zaś przestał mieć znaczenie (nie użyliśmy także niewymierności końców przedziałów). Tymczasem gdybyśmy próbowali kontrolować oba przedziały jednocześnie, moglibyśmy mieć znacznie więcej problemów z ustaleniem istnienia odpowiedniego
Artykuł źródłowy w wersji do druku [application/pdf]: (261 KB)
Terminologia
Do tego zadania niezbędne jest krótkie wprowadzenie terminologiczne.
Funkcję nazywamy iniekcją (funkcją różnowartościową), jeśli z warunku wynika, że Funkcję nazywamy surjekcją (funkcją na), gdy dla dowolnego istnieje takie, że Funkcja, która jest jednocześnie iniekcją i surjekcją, to bijekcja.
Zbiór jest skończony, gdy istnieje liczba oraz bijekcja między zbiorami oraz Piszemy wtedy również
Niech będzie zbiorem skończonym. Udowodnić, że dowolna iniekcja jest bijekcją.
Rozwiązanie
Uogólnijmy problem: udowodnimy, że jeżeli oraz są zbiorami skończonymi o tej samej liczbie elementów oraz jest iniekcją, to jest bijekcją. Rozwiązanie przebiega indukcyjnie ze względu na liczbę elementów zbioru Oczywiście przypadek jest spełniony, przechodzimy zatem do kroku indukcyjnego. Niech Niech będzie takie, że dla pewnego Takie jest jedyne na mocy iniektywności, zatem można rozważyć funkcję daną wzorem dla Wtedy oraz jest iniekcją. Istotnie, jeżeli i to Zauważmy teraz, że (ponownie korzystamy z iniektywności), zatem również Tym samym jest iniekcją, a więc z założenia indukcyjnego jest ona bijekcją. Stąd już łatwo wynika, że jest bijekcją (dorzucamy po różnym od pozostałych punkcie do dziedziny i przeciwdziedziny).
Rozwiązanie problemu wyjściowego polega teraz na zastosowaniu udowodnionego przed chwilą ogólniejszego faktu dla
Uwaga
Dlaczego tego samego rozumowania nie można poprowadzić w przypadku funkcji Usunięcie jednego elementu z dziedziny i przeciwdziedziny nie gwarantuje, że dziedzina i przeciwdziedzina będą tym samym zbiorem, a tylko wtedy moglibyśmy skorzystać z założenia indukcyjnego!
Niech będzie wielomianem -tego stopnia o współczynnikach całkowitych, mającym różnych pierwiastków całkowitych. Załóżmy, że 0 jest jednym z jego pierwiastków. Udowodnić, że wielomian również ma dokładnie różnych pierwiastków całkowitych.
Rozwiązanie
Niech gdzie są liczbami całkowitymi. Oczywiście dla (przyjmujemy ). Załóżmy, że dla pewnego Wówczas dla pewnego czyli W tej sytuacji dzieli Załóżmy, że Z podzielności wnioskujemy kolejno oraz czyli Jednak ma tylko 4 różne dzielniki całkowite, co przeczy równości Przypadek rozpatrujemy podobnie i w ten sposób kończymy dowód, że tylko pierwiastki wielomianu są całkowitymi pierwiastkami wielomianu co dopełnia rozwiązanie.
Kwadrat podzielono liniami równoległymi do jego boków na 5 prostokątów, jak na rysunku obok. Udowodnić, że jeśli zewnętrzne prostokąty mają równe pola, to wewnętrzny prostokąt jest kwadratem.
Rozwiązanie
Przyjmijmy oznaczenia jak na rysunku. Załóżmy, że bok kwadratu ma długość 1, i przypuśćmy, że Ponieważ mamy Jednocześnie zatem Skoro jednak musi być Analogicznie wnioskujemy stąd kolejno i Mamy zatem sprzeczność. Podobnie wykluczamy przypadek zatem więc skąd już w prosty sposób wnioskujemy, że środkowy prostokąt jest kwadratem.
Udowodnić, że dla każdej liczby naturalnej istnieją nieparzyste liczby spełniające równanie
Rozwiązanie
Liczby spełniają wymaganą w zadaniu równość. Załóżmy, że nieparzyste liczby spełniają Wówczas
Skoro są nieparzyste, to jedna z par oraz składa się z dwóch liczb nieparzystych, i tę parę wybieramy jako W ten indukcyjny sposób możemy skonstruować rozwiązanie wyjściowego równania dla dowolnej liczby naturalnej
Artykuł źródłowy w wersji do druku [application/pdf]: (413 KB)
Udowodnić, że piramida o podstawie kwadratu ułożona z kul armatnich składa się z kwadratowej liczby kul wtedy i tylko wtedy, gdy bok jej podstawy ma długość 24 kul.
Artykuł źródłowy w wersji do druku [application/pdf]: (560 KB)
"Kwadrat w Trójkącie".
W trójkącie równobocznym zawarty jest kwadrat o największym możliwym polu. Jaką część pola trójkąta zajmuje ten kwadrat?
Rozwiązanie
Najpierw musimy uzasadnić, że optymalna konfiguracja wygląda tak jak na rysunku 1, z jednym bokiem kwadratu leżącym na boku trójkąta. Ten żmudny fragment pozostawiamy Czytelnikom, tym bardziej że wkrótce podamy inne, dosyć przekonujące uzasadnienie. Reszta to elementarna geometria. Zakładając, że duży trójkąt ma bok długości 1, mamy:
a stąd czyli stosunek pola kwadratu do pola trójkąta wynosi
Artykuł źródłowy w wersji do druku [application/pdf]: (560 KB)
"Sześcian w Dwudziestościanie".
W dwudziestościanie foremnym zawarty jest sześcian o największej możliwej objętości. Jaką część objętości dwudziestościanu zajmuje ten sześcian?
Artykuł źródłowy w wersji do druku [application/pdf]: (560 KB)
"P w Q".
W danym wielokącie wypukłym zawarty jest wielokąt o największym możliwym polu, podobny do danego wielokąta wypukłego Jaką część pola zajmuje ten wielokąt?