Zera zmienią jednostkę w miliony»Zadanie 2
o zadaniu...
- Zadanie pochodzi z artykułu Zera zmienią jednostkę w miliony
- Publikacja w Delcie: kwiecień 2020
- Publikacja elektroniczna: 1 kwietnia 2020
- Artykuł źródłowy w wersji do druku [application/pdf]: (395 KB)
Spośród liczb siedmiocyfrowych określonych w poprzednim zadaniu wybierzmy trzy, niekoniecznie różne. Czy ich suma może być kwadratem liczby naturalnej?
nie występuje żadna z cyfr 1, 2, 9. Udowodnić, że w zapisie dziesiętnym liczby
występuje co najmniej jedna z tych cyfr.
-cyfrowa. Możemy zapisać
Wystarczy teraz wykazać, że jeśli liczba
ma tyle samo cyfr co
to jej pierwszą cyfrą jest 9, a jeśli ma o jedną cyfrę więcej, to jej pierwszą cyfrą jest 1 lub 2.
jest dziewięć cyfr, każda inna. Wiedząc to, bez obliczania
wyznaczyć cyfrę, która w tej liczbie nie występuje.
jest brakującą cyfrą, to suma cyfr liczby
wynosi
Zauważmy, że liczba
daje resztę 1 z dzielenia przez 9, więc liczba
daje resztę 5 z dzielenia przez 9. Wystarczy porównać obie reszty.
nie jest kwadratem liczby całkowitej dla żadnego naturalnego 
daje taką samą resztę z dzielenia przez 9, co
czyli 2, 3, 5 lub 8.
i
zachodzi nierówność 
i
otrzymamy
które spełniają równość 
Wobec tego dla
zachodzą nierówności
mamy 
dla całkowitych dodatnich 

dla których osiągane są skrajne wartości.
-cyfrową
o pierwszej cyfrze
Iloczyn cyfr liczby
nie przekracza
natomiast
Taka liczba nie istnieje.
liczby
i
mają taką samą pierwszą cyfrę. Wykazać, że tą cyfrą jest 3.
będzie pierwszą cyfrą
i
Zapiszmy
oraz
Mnożąc te dwie nierówności, otrzymamy
z czego wnioskujemy, że
i w konsekwencji 
dla których 
zachodzi tylko dla skończenie wielu
Wtedy istnieje takie
że dla wszystkich
mamy
Stąd dla wszystkich
zachodzi nierówność
gdzie
jest pewną stałą. Z drugiej strony,
więc liczba
ma co najwyżej
cyfr.
wpisany w okrąg
Okrąg
jest styczny do odcinków
i
oraz do okręgu
w punkcie
Okrąg
zaś jest dopisany do trójkąta
i styczny do boku
w punkcie
Wykazać, że 

i promieniu
z symetrią względem dwusiecznej kąta
Przekształcenie to zamienia półproste
i
oraz prostą
z okręgiem
W takim razie okrąg
przejdzie na okrąg styczny do prostej
i półprostych
i
czyli na okrąg
Stąd wniosek, że obrazem punktu
jest punkt
Półprosta
przejdzie więc na półprostą
a skoro inwersja zachowuje kąty, to 
jest środkiem okręgu wpisanego w trójkąt
zaś
jest okręgiem opisanym na tym trójkącie. Okrąg
styczny do odcinków
jest styczny do okręgu
w punkcie
a
jest środkiem tego łuku
okręgu
na którym leży punkt
Wykazać, że punkty
są współliniowe.
to punkty
i
pokrywają się i punkty
leżą na dwusiecznej
Dalej zakładamy, że
Wówczas punkty
i
są różne, zaś proste
i
nie są równoległe. Rozważmy złożenie inwersji o środku
i promieniu
z symetrią względem dwusiecznej kąta
Przekształcenie to zamienia półproste
i
oraz prostą
z okręgiem
Tak jak w poprzednim zadaniu uzasadniamy, że obrazem okręgu
jest okrąg dopisany do trójkąta
styczny do boku
w punkcie
który jest obrazem punktu
w tym przekształceniu. Ponieważ
jest dwusieczną kąta zewnętrznego przy wierzchołku
trójkąta
to proste
i
są prostopadłe. W takim razie obrazem punktu
jest punkt
przecięcia prostej
(która jest swoim własnym obrazem) z prostą
(która jest obrazem okręgu
). Niech
będzie obrazem punktu
Wtedy z definicji inwersji mamy

(bo inwersja zachowuje kąty) otrzymujemy, że trójkąty
i
są podobne. W takim razie
Ponieważ
to mamy

jest dwusieczną kąta zewnętrznego przy wierzchołku
trójkąta
więc
jest środkiem okręgu dopisanego do trójkąta
W takim razie
co wraz z równością
(bo
) oznacza, że punkty
i
leżą na jednym okręgu. To zaś jest równoważne z tym, że punkty
są współliniowe.
jest wpisany w trójkąt
Okrąg
styczny do okręgu opisanego na trójkącie
jest styczny do odcinków
i
odpowiednio w punktach
i
Wykazać, że punkt
leży na odcinku 

to połowa obwodu trójkąta
to miara kąta
zaś
to promień okręgu wpisanego w trójkąt
Inwersja o środku
i promieniu
złożona z symetrią względem dwusiecznej kąta
przeprowadza okrąg
na okrąg dopisany do trójkąta
styczny do boku
w punkcie
a punkty
i
odpowiednio na punkty
i
Ponieważ
i
to
prowadzi do wniosku, że
Z drugiej strony z definicji inwersji mamy


i prostopadła do prostej
przecina boki
i
odpowiednio w punktach
i
Skoro
to odległość punktu
od prostej
jest równa
skąd wniosek, że
czyli
Analogicznie uzasadnimy, że
więc punkt
leży na odcinku 
jest wpisany w okrąg
Punkty
są środkami łuków
niezawierających pozostałych wierzchołków trójkąta. Punkty
są symetryczne do punktów
odpowiednio względem boków
Wykazać, że punkty
oraz ortocentrum trójkąta
leżą na jednym okręgu.
i
będą spodkami wysokości trójkąta
poprowadzonymi odpowiednio z wierzchołków
Ponieważ na czworokątach
i
można opisać okręgi, to

i promieniu
złożoną z symetrią środkową względem punktu
Obrazami punktów
są zatem punkty
Ponieważ
leżą na jednym okręgu, który w rozważanym przekształceniu przechodzi na prostą
Obrazem punktu
jest punkt
przecięcia prostych
i
Analogicznie stwierdzamy, że w tym przekształceniu punkt
przechodzi na punkt
przecięcia prostych
i
a punkt
przechodzi na punkt
przecięcia prostych
i 
leżą na jednej prostej. Stosując twierdzenie Menelausa dla trójkąta
widzimy, że wystarczy wykazać, że

widzimy, że

co kończy rozwiązanie.
wpisany w trójkąt
jest styczny do boku
w punkcie
Okrąg
jest styczny do półprostych
i
oraz jest styczny zewnętrznie w punkcie
do okręgu opisanego na trójkącie
Wykazać, że 
o podstawach
i
jest wpisany w okrąg
Okrąg
jest styczny do odcinków
i
oraz jest styczny wewnętrznie do okręgu
w punkcie
Okrąg wpisany w trójkąt
jest styczny do odcinka
w punkcie
Dowieść, że punkty
leżą na jednej prostej.
w którym
Punkty
i
są odpowiednio środkami boków
i
a punkt
jest spodkiem wysokości opuszczonej z wierzchołka
Okrąg przechodzący przez punkty
i
jest styczny do okręgu opisanego na trójkącie
w punkcie
różnym od
Udowodnić, że środek ciężkości trójkąta
leży na prostej 
jest styczny do boków
i
trójkąta
oraz do okręgu opisanego na tym trójkącie w punkcie
Okrąg
jest styczny do półprostych
i
oraz jest styczny zewnętrznie do okręgu opisanego na trójkącie
w punkcie
Wykazać, że
jest wpisany w okrąg
Prosta
jest równoległa do prostej
i przecina odcinki
i
odpowiednio w punktach
i
a okrąg
w punktach
i
(gdzie
leży między punktami
i
). Okrąg
jest styczny do odcinków
i
oraz do okręgu
; okrąg
jest styczny do odcinków
i
oraz do okręgu
Wyznaczyć miejsce geometryczne punktów przecięcia wspólnych stycznych wewnętrznych okręgów
i
przy zmieniającym się położeniu prostej 
należą do odcinka
Udowodnić, że istnieje takie
że 
Ponieważ
więc
wtedy i tylko wtedy, gdy
Teza wynika zatem z ciągłości funkcji
i własności Darboux funkcji ciągłych.
leży wewnątrz trójkąta ostrokątnego
i nie jest środkiem okręgu
opisanego na tym trójkącie. Udowodnić, że wśród odcinków
i
znajdują się odcinek krótszy oraz odcinek dłuższy od promienia okręgu 

leży wewnątrz trójkąta
i
to
Aby go udowodnić, zauważmy najpierw, że
nie leży na co najmniej jednym z odcinków
Bez straty ogólności przyjmijmy, że jest to
Niech
będzie punktem przecięcia prostych
i
Wtedy z nierówności trójkąta:
będzie środkiem okręgu
a
będzie promieniem tego okręgu. Punkt
leży w co najmniej jednym z trójkątów
; bez straty ogólności przyjmijmy, że jest to trójkąt
Podobnie,
leży w którymś z trójkątów
; przyjmijmy, że jest to trójkąt
Zgodnie z lematem zachodzi
; i analogicznie:
Zatem któryś z odcinków
jest mniejszy od
i któryś z odcinków
jest większy od 
będzie liczbą pierwszą większą od 2. Udowodnić, że istnieje dokładnie jeden sposób przedstawienia
w postaci sumy
gdzie 
spełniają
Równanie to można sprowadzić do postaci
Ponieważ
jest liczbą pierwszą, wynika stąd, że
lub
Pierwsza z tych możliwości oznaczałaby, że
co przeczy zależności
Musi być zatem
skąd
; ponieważ
liczby te są całkowite i faktycznie spełniają wymaganą równość.
. Wiersze są numerowane od zera; zatem w
-tym wierszu jest
liczb dodatnich.
-tego wiersza jako kolejne współczynniki wielomianu stopnia
Mnożąc ów wielomian przez trójmian
otrzymujemy wielomian stopnia
którego kolejnymi współczynnikami są wyrazy następnego wiersza tabeli - bo taka jest zasada generowania kolejnych wierszy. Stąd wniosek, że wyrazy
-tego wiersza to kolejne współczynniki wielomianu
zapisanego w postaci rozwiniętej.
to wyrazy
-tego wiersza, poza wspomnianymi trzema, są liczbami parzystymi. Uzasadnienie indukcyjne: tak jest dla
; i jeśli tak jest dla
to podnosząc wielomian
do kwadratu dostajemy wielomian
utworzony przez kwadraty składników wielomianu
(ich współczynniki nie zmieniają parzystości) plus liczne podwojone iloczyny, dające współczynniki parzyste.
oraz
przy czym
Wykażemy, że w wierszu o numerze
na pozycji
znajduje się liczba nieparzysta, zaś na pozycji
liczba parzysta.
wyraża się wzorem
w nawiasie są parzyste (jako współczynniki wielomianu
z pozycji nie skrajnych ani nie środkowej); liczba
jest nieparzysta (środkowy wyraz
). Zatem liczba
jest nieparzysta.
widzimy w wielomianie
współczynnik
mamy tylko dla
oraz
(środkowy wyraz w
); towarzyszą im czynniki
oraz
Te dwie liczby są położone w wierszu
symetrycznie względem wyrazu środkowego
więc są równe.
(bowiem gdy
nie jest potęgą dwójki,
znaleziona liczba nieparzysta
leży w wierszu
na pozycji
więc nie na skraju ani nie na środku).
wysokość poprowadzona z wierzchołka
ma długość
Punkty
i
to (odpowiednio) środki boków
i
Okrąg przechodzący przez punkty
i
styczny do prostej
przecina prostą
ponownie w punkcie
Wyznaczyć największą liczbę
dla której (przy każdej takiej konfiguracji) odcinek
ma długość nie mniejszą niż 

będzie środkiem boku
W okręgu
kąt wpisany oparty na cięciwie
przystaje do kąta między tą cięciwą a styczną w punkcie
:
W połączeniu z oczywistą równością
daje to podobieństwo trójkątów
i
więc i proporcję
Przy oznaczeniach
uzyskana proporcja pokazuje, że
Oznaczając dalej
dostajemy ciąg zależności
oraz
Nierówność
zachodzi więc dla wartości
której powiększyć już nie można.
i
wyprowadzić wzór na 

zachodzi nierówność

dla naturalnych 
dla
Ponadto dla
nierówność jest ostra.
zachodzą następujące równości:


Przyda się też równość 
dla całkowitych dodatnich
Udowodnić, że
dla naturalnych 
gdzie 
oznacza liczbę dzielników liczby naturalnej
zaś
- jak w poprzednim zadaniu. Dowieść, że
dla których
gdzie
Po sporządzeniu tabeli w kolumnach mamy kolejno
par, a w wierszach
par. Trzeba jeszcze zastosować nierówność 