Artykuł źródłowy w wersji do druku [application/pdf]: (105 KB)
Okrąg wpisany w trójkąt
jest styczny do boków
odpowiednio w punktach
Punkt
jest
środkiem boku
zaś odcinki
i
przecinają
się w punkcie
Wykaż, że proste
i
są
prostopadłe.
Rozwiązanie
Niech
Umieśćmy w
odpowiednio masy
i wyznaczmy środek ciężkości
tego układu.
więc
leży na prostej
Jednocześnie
więc
leży też na prostej
Stąd
Umieśćmy teraz dodatkowo masę
w punkcie
i masę
w punkcie
wtedy
Niech
będzie środkiem ciężkości „starych” i „nowych” mas, wtedy
leży na prostej
łączącej ich środki ciężkości.
Z twierdzenia o dwusiecznej,
jest
jej spodkiem dla
Leży więc na niej punkt
Analogicznie leży on też
na pozostałych dwusiecznych kątów trójkąta, jest zatem środkiem okręgu
wpisanego. Stąd
co kończy dowód.
Artykuł źródłowy w wersji do druku [application/pdf]: (105 KB)
Czworokąt
jest wpisany w okrąg o środku
Przekątne
i
są prostopadłe i przecinają się w punkcie
Udowodnij, że punkt przecięcia odcinków łączących środki
przeciwległych boków jest środkiem odcinka
Artykuł źródłowy w wersji do druku [application/pdf]: (105 KB)
Udowodnij, że w dowolnym czworościanie odcinki łączące środki
przeciwległych krawędzi przecinają się w jednym punkcie.
Rozwiązanie
Umieśćmy w wierzchołkach czworościanu równe masy. Każdy odcinek
łączący środki przeciwległych krawędzi łączy środek ciężkości dwóch mas
ze środkiem ciężkości pozostałych dwóch, przechodzi więc przez środek
ciężkości ich wszystkich.
Artykuł źródłowy w wersji do druku [application/pdf]: (105 KB)
Podstawą ostrosłupa
jest równoległobok
Punkty
na krawędziach
spełniają warunki:
Płaszczyzna
przecina krawędź
w punkcie
Wyznacz
Rozwiązanie
Umieśćmy w punktach
masy odpowiednio
a w punkcie
trzy masy:
i
Wtedy
dla
więc środek ciężkości
układu
leży na płaszczyźnie
Ponadto
bo
Skoro
oraz
to
jest środkiem odcinka
Stąd
i z wcześniejszego
wynika
i
Okrąg
jest wpisany w romb
Prosta
styczna do
okręgu
przecina odcinki
i
odpowiednio
w punktach
i
Wykaż, że wartość iloczynu
nie zależy od wyboru stycznej
Rozwiązanie
Okrąg
jest wpisany w romb
Prosta
styczna do
okręgu
przecina odcinki
i
odpowiednio
w punktach
i
Wykaż, że wartość iloczynu
nie zależy od wyboru stycznej
Niech
oznacza środek okręgu
(jest to jednocześnie
punkt przecięcia przekątnych rombu).
Ponieważ proste
i
są styczne do okręgu
więc
Analogicznie
Z równości
otrzymujemy również, że
Sumując kąty czworokąta
otrzymujemy
skąd
W takim razie
Z równości odpowiednich kątów otrzymujemy, że trojkąty
i
są podobne, skąd mamy
Na przyjęciu spotkało się
osób. Okazało się, że żadnych
dwóch znajomych nie ma wspólnego znajomego. Ponadto każdych
dwóch nieznajomych ma dokładnie dwóch wspólnych znajomych.
Udowodnij, że wszystkie osoby obecne na tym przyjęciu mają taką samą liczbę
znajomych.
Rozwiązanie
Niech
będzie dowolną osobą uczestniczącą w przyjęciu
i niech
będzie zbiorem jej znajomych, a
zbiorem osób, których nie zna.
Dla dowolnych
osoby
i
nie znają się między sobą
(ponieważ
jest ich wspólnym znajomym). Stąd dowolne dwie
osoby z
mają dokładnie jednego wspólnego znajomego w zbiorze
(dla każdego
) zna dokładnie dwie osoby ze zbioru
ponieważ ma z
dwóch wspólnych znajomych. Stąd
żadne trzy osoby z
nie mają wspólnego znajomego w zbiorze
W takim razie każda osoba
ma dokładnie
znajomych – jest
to
oraz
osób ze zbioru
odpowiadających parom
dla
Otrzymaliśmy więc, że
ma tyle samo znajomych, co każdy jego
znajomy. Z dowolności wyboru
oraz faktu, że dowolnych dwóch
nieznajomych ma wspólnego znajomego, otrzymujemy tezę.
Bolek i Lolek grają w następujący wariant gry w czekoladę (por. artykuł
Wojciecha Czerwińskiego Zagrajmy w czekoladę): tabliczka ma wymiary
, jedna kostka jest zatruta (Rys. 2), w każdym ruchu gracz łamie
tabliczkę wzdłuż linii i zjada jedną z dwóch otrzymanych części. Przegrywa
ten, kto zje zatrutą kostkę. Grę rozpoczyna Bolek. Czy istnieje takie położenie
zatrutego pola, przy którym Bolek ma strategię wygrywającą?
Rozwiązanie
Odpowiedź: nie.
Załóżmy, że pole
jest zatrute. Pokażemy, że Lolek ma
strategię wygrywającą. Gra polega tak naprawdę na zmniejszaniu przez graczy
w każdym ruchu jednej z liczb
które na początku mają
wartości
odpowiednio, a oznaczają liczbę kolumn na
prawo, na lewo, liczbę wierszy w górę, w dół od zatrutego pola w aktualnej
tabliczce czekolady. Rozważmy liczbę
gdzie
oznacza dodawanie liczb
i
zapisanych binarnie,
bez przeniesienia (np.
).
Na początku gry, przed ruchem Bolka, mamy
Ogólnie, gdy
w następnym ruchu będziemy mieli
(któraś z liczb
zmieniła się). Gdy
zawsze
istnieje taki ruch, że po jego wykonaniu
Istotnie, bez utraty
ogólności możemy zakładać, że
ma niezerowy bit na pozycji
pierwszego bitu znaczącego liczby
Wówczas
więc
wystarczy zmniejszyć liczbę
o
bo wtedy liczba
wyniesie
Zatem Lolek po każdym ruchu zostawi Bolka w sytuacji, w której
więc w końcu Bolek zastanie sytuację, w której
(w każdym ruchu któraś liczba się zmniejsza),
co odpowiada temu, że Bolek zostanie z zatrutą kostką i przegra.
Uwaga
To zadanie jest wariantem gry nim, o której można przeczytać w Delcie
7/2010, w artykule Tomasza Idziaszka Gra o wielu obliczach.
Na zewnątrz trójkąta prostokątnego
, na przyprostokątnych
i
jako na średnicach, zbudowano półokręgi
i
, odpowiednio. Prosta
przechodząca przez
punkt
przecina łuki
i
w punktach
i
.
Znaleźć położenie tej prostej, dla którego obwód czworokąta
jest maksymalny.
Rozwiązanie
Z nierówności między średnią arytmetyczną i kwadratową mamy
Obwód czworokąta jest maksymalny, gdy maksymalna jest suma
Powyżej zachodzi równość wtedy i tylko wtedy, gdy
i
czyli wtedy i tylko wtedy, gdy prosta
tworzy z półprostą
kąt
Artykuł źródłowy w wersji do druku [application/pdf]: (83 KB)
Na płaszczyźnie danych jest sześć punktów, z których żadne trzy nie są
współliniowe. Środek ciężkości trójkąta utworzonego przez pewne trzy
z nich oznaczmy jako
zaś środek ciężkości trójkąta utworzonego
przez pozostałe trzy – jako
Wykaż, że wszystkie tak wyznaczone
proste
przecinają się w jednym punkcie.
Artykuł źródłowy w wersji do druku [application/pdf]: (83 KB)
Trzy muchy o równych masach i zaniedbywalnych rozmiarach spacerują
po obwodzie trójkąta, jedna z nich przeszła cały obwód. Wykaż, że jeśli
środek ciężkości much nie zmienia położenia, to pokrywa się ze środkiem
ciężkości trójkąta.
Rozwiązanie
Rozważmy moment, gdy mucha, która przeszła cały obwód, jest
w wierzchołku
trójkąta. Środek ciężkości pozostałych dwóch
much jest w środku
odcinka pomiędzy nimi (Rys. a). Środek
ciężkości
wszystkich much jest na odcinku
oraz
czyli
Stąd
Analogiczne rozumowanie dla wierzchołków
i
prowadzi do
wniosku, że jedynym możliwym położeniem
jest środek
ciężkości trójkąta (Rys. b)
Artykuł źródłowy w wersji do druku [application/pdf]: (83 KB)
Czy istnieje wielościan wypukły, w którym żaden rzut środka ciężkości
na płaszczyznę zawierającą ścianę nie należy do tej ściany?
Rozwiązanie
Jeśli rzut środka ciężkości wielościanu wypukłego nie należy do ściany,
na której on stoi, to wielościan ten przewraca się. Gdyby istniał opisany
w zadaniu wielościan, przewracałby się w nieskończoność. Ale to jest
niemożliwe.
Artykuł źródłowy w wersji do druku [application/pdf]: (83 KB)
Wykaż, że środkowe trójkąta przecinają się w środku ciężkości jego
wierzchołków.
Rozwiązanie
Umieśćmy w wierzchołkach
równe masy
Wtedy
gdzie
to środek
. Środek
ciężkości trójkąta
leży na środkowej
; analogicznie leży na pozostałych środkowych. Ponadto
czyli środkowe dzielą się w stosunku
licząc
od wierzchołka.
Artykuł źródłowy w wersji do druku [application/pdf]: (83 KB)
Udowodnij, że środkiem ciężkości obwodu trójkąta jest środek okręgu
wpisanego w trójkąt utworzony przez środki jego boków.
Wskazówka
Każdy bok zastąpmy punktem w jego środku z masą odpowiadającą jego
długości. Jaki trójkąt tworzą te punkty? Jeśli punkt
na boku
trójkąta
spełnia
to jest
spodkiem dwusiecznej
Artykuł źródłowy w wersji do druku [application/pdf]: (62 KB)
Zadanie zaproponował pan Tomasz Tkocz z Warszawy.
W trójkącie ostrokątnym o bokach długości
środkowa
poprowadzona do boku
ma długość
Wykazać, że dla
każdej liczby dodatniej
zachodzi nierówność
Rozwiązanie
Przyjmijmy, że
i oznaczmy przez
miarę kąta ostrego (lub
prostego), jaki zadana środkowa tworzy z prostą, zawierającą bok
Jest to
kąt wewnętrzny w trójkącie o bokach długości
przeciwległy
bokowi
Ze wzoru kosinusów:
Przepiszmy te związki w postaci
Wiadomo, że jeśli
jest funkcją ściśle wklęsłą (w pewnym przedziale)
i jeśli
jest stałą dodatnią, to funkcja
jest
ściśle malejąca. Zastosujmy tę własność do funkcji
(ściśle
wklęsłej w przedziale
skoro
) oraz do
stałej dodatniej
Tworzymy funkcję malejącą
Zauważmy, że
(równoważnie:
; jest
to nierówność dla boków jednego z trójkątów, na które środkowa
dzieli trójkąt wyjściowy). Zatem
Artykuł źródłowy w wersji do druku [application/pdf]: (62 KB)
Niech
będzie liczbą naturalną większą od 2. Dowieść, że ze zbioru
można usunąć dwie liczby tak, by suma liczb, które
pozostały, była kwadratem liczby naturalnej.
Rozwiązanie
Suma wszystkich liczb w zbiorze
wynosi
Suma dwóch liczb z tego zbioru może być
dowolną liczbą naturalną od 3 do
Usuwamy dwie –
suma liczb, które pozostały, może być dowolną liczbą naturalną od
do
Wystarczy wykazać, że w przedziale
znajduje się jakiś kwadrat liczby naturalnej.
Niech
będzie największą liczbą naturalną, której kwadrat
nie przekracza
Wówczas
skąd
czyli
Wystarczy wykazać, że
prawa strona ostatniej nierówności jest nie mniejsza niż
; czyli
że zachodzi nierówność
Dla
różnica
wynosi kolejno
co daje wartości
;
mamy równość
Dla
szacujemy kwadrat liczby
:
Dany jest prostopadłościan o podstawach
i
Płaszczyzna
przecina jego krawędzie boczne
i
odpowiednio
w punktach
i
Wykaż, że
Rozwiązanie
Ponieważ odcinki
i
zawierają się w jednej płaszczyźnie
i jednocześnie zawierają się w płaszczyznach równoległych, więc są to odcinki
równoległe. Analogicznie równoległe są odcinki
i
Stąd
czworokąt
jest równoległobokiem.
Niech ponadto punkt
będzie punktem przecięcia przekątnych
i
podstawy
a
– punktem
przecięcia przekątnych
i
równoległoboku
Zauważmy, że odcinek
jest odcinkiem
łączącym środki nierównoległych boków trapezów
i
Jest on równoległy do boków równoległych tych trapezów
oraz
Liczby
są liczbami rzeczywistymi dodatnimi. Wykaż, że
wśród liczb:
co najmniej dwie są dodatnie.
Rozwiązanie
auważmy, że jeśli suma dwóch liczb jest dodatnia, to co najmniej jedna
z tych liczb jest dodatnia. Przyjmijmy oznaczenia
Ponieważ
więc
Zatem co najmniej jedna z liczb
jest
dodatnia. Analogicznie pokazujemy, że
czyli co najmniej
jedna z liczb
jest dodatnia. Wykazaliśmy tym samym, że
wśród danych czterech liczb co najmniej dwie są dodatnie.
Załóżmy, że dane punkty nie leżą w jednej płaszczyźnie. Punkty
i
należą do sfery
o średnicy
Podobnie, punkty
należą do sfery
o średnicy
Ale sfera jest
jednoznacznie wyznaczona przez cztery niewspółpłaszczyznowe punkty, więc
Dwie średnice ustalonej sfery leżą w jednej płaszczyźnie, więc
w szczególności odcinki
leżą w jednej płaszczyźnie, co
daje tezę.
Rozwiązanie (II sposób)
Gdzie leży punkt
? Wobec
leży on na
płaszczyźnie
prostopadłej do
i przechodzącej przez
Podobnie wnioskujemy, że punkt
leży na płaszczyźnie
prostopadłej do prostej
i przechodzącej przez
Punkt
leży więc na prostej
która
przechodzi przez punkt
uzupełniający trójkąt
do
prostokąta
Prosta
jest rzutem prostokątnym prostej
na płaszczyznę
Ponieważ
to z twierdzenia o trzech prostopadłych
więc
Punkty
leżą więc na jednej
płaszczyźnie.
Udowodnić, że spośród dowolnych pięciu liczb całkowitych (niekoniecznie
różnych) można wybrać trzy, których suma jest podzielna przez 3.
Rozwiązanie
Jeśli pewne trzy spośród rozważanych pięciu liczb dają tę samą resztę z
dzielenia przez 3, to wybieramy je i ich suma jest podzielna przez 3. W
przeciwnym przypadku pewne trzy liczby dają parami różne reszty z dzielenia
przez 3 – te właśnie wybieramy.
Zadanie olimpijskie: III Olimpiada Matematyczna Gimnazjalistów
Zadanie pochodzi z artykułu
Publikacja w Delcie: październik 2011
Publikacja elektroniczna: 02-10-2011
Artykuł źródłowy w wersji do druku [application/pdf]: (85 KB)
Dany jest czworokąt wypukły
o polu 1. Punkt
jest
symetryczny do punktu
względem punktu
punkt
jest
symetryczny do punktu
względem punktu
punkt
jest symetryczny do punktu
względem punktu
punkt
jest symetryczny do punktu
względem
punktu
Oblicz
Rozwiązanie
Zauważmy, że
bo trójkąty te mają równe
podstawy
i wspólną wysokość z
Ponadto
(ponieważ
). Analogicznie
Stąd
Podobnie
i ostatecznie