Artykuł źródłowy w wersji do druku [application/pdf]: (74 KB)
Wierzchołek czworościanu nazwijmy ciekawym, jeśli z trzech wychodzących zeń krawędzi nie da się zbudować trójkąta.
a)
Czy istnieje czworościan, którego wszystkie wierzchołki są ciekawe?
b)
Czy istnieje czworościan, mający dokładnie jeden ciekawy wierzchołek?
Rozwiązanie
(a) Weźmy dowolny czworościan oraz jego najdłuższą krawędź. Przyjmijmy, że ma ona długość zaś dwie przyległe do niej ściany mają krawędzie długości oraz przy czym krawędzie mają wspólny koniec oraz krawędzie mają wspólny koniec. Wówczas oraz ; stąd wobec czego musi zachodzić co najmniej jedna z nierówności lub Zatem co najmniej jeden z końców krawędzi nie jest wierzchołkiem ciekawym.
(b) Dokładnie jeden wierzchołek ciekawy jest możliwy. Rozpocznijmy od przykładu czworościanu zdegenerowanego do czwórki punktów na płaszczyźnie w konfiguracji: - trójkąt prostokątny; - środek przeciwprostokątnej ; przy czym (np. ). Z punktu wychodzą krawędzie długości ; z punktu z punktu każda z tych trójek spełnia warunek trójkąta. Pozostaje wierzchołek - jedyny ciekawy (wspólny koniec krawędzi ). Teraz wystarczy wyjść w przestrzeń i nieznacznie przemieścić wierzchołek usuwając go prostopadle z płaszczyzny Wychodzące zeń krawędzie trochę się wydłużą. Przy małym przemieszczeniu rozważane nierówności (ostre) pozostaną w mocy; punkt nadal będzie jedynym wierzchołkiem ciekawym.
Artykuł źródłowy w wersji do druku [application/pdf]: (79 KB)
Na kartce narysowano pewną liczbę okręgów. Udowodnij, że uzyskaną w ten sposób mapę można pomalować dwoma kolorami.
Rozwiązanie
Każdy punkt mapy pomalujmy na czarno, jeśli leży on wewnątrz nieparzystej liczby spośród danych okręgów, a na biało w przeciwnym przypadku.
Uwaga
Można też kolorować mapę w miarę jej powstawania. Wnętrze pierwszego okręgu pomalujmy na czarno. Następnie po dorysowaniu każdego kolejnego okręgu, zamieńmy barwy wszystkich obszarów w jego wnętrzu. Nietrudno sprawdzić, że uzyskamy w ten sposób dobre pokolorowanie.
Artykuł źródłowy w wersji do druku [application/pdf]: (79 KB)
Bazgroł to narysowana ołówkiem na kartce ciągła krzywa zamknięta, przy czym nie wolno rysować drugi razy wzdłuż narysowanej już linii (również w przypadku więcej niż jednego bazgroła na kartce). Jeśli dwa bazgroły mają wspólny punkt, to się w nim przecinają. Wykaż, że:
a)
mapę wyznaczoną bazgrołem można pomalować dwoma kolorami.
b)
liczba skrzyżowań pomiędzy dwoma bazgrołami zawsze jest parzysta.
Rozwiązanie
b) Pokolorujmy mapę wyznaczoną przez pierwszy bazgroł dwiema barwami (da się to zrobić na mocy części a)). Malujmy teraz drugi bazgroł zgodnie z kolorami państw, przez które wędruje. W każdym punkcie przecięcia pierwszego bazgroła zmienia się kolor (i tylko w tych punktach). Ponieważ drugi bazgroł jest krzywą zamkniętą, zmienia on kolor parzystą liczbę razy, co kończy dowód.
Artykuł źródłowy w wersji do druku [application/pdf]: (79 KB)
W każdym wierzchołku danego wielościanu wypukłego schodzi się parzysta liczba krawędzi. Wykaż, że dowolny przekrój tego wielościanu płaszczyzną nieprzechodzącą przez żaden wierzchołek jest wielokątem o parzystej liczbie boków.
Artykuł źródłowy w wersji do druku [application/pdf]: (79 KB)
Zadanie 732 zaproponował pan Tomasz Ordowski.
Ciąg liczb naturalnych jest określony wzorem rekurencyjnym: ; wyraz początkowy jest liczbą pierwszą. Dowieść, że dla każdego różnica jest podzielna przez
Rozwiązanie
Teza zadania: (mod ) - po wprowadzeniu określenia liczby i dodaniu stronami jedynki - ma postać
Liczba jest pierwsza, więc zachodzi dla (małe twierdzenie Fermata). Dalej indukcja: przyjmijmy słuszność dla pewnego ; istnieje zatem liczba dla której Odejmujemy stronami jedynkę i mamy Z określenia wynika ponadto, że (mod ). Tak więc
Uzyskaliśmy zależność z zastąpionym przez To kończy dowód indukcyjny.
Artykuł źródłowy w wersji do druku [application/pdf]: (79 KB)
Znaleźć wszystkie funkcje określone na zbiorze wszystkich liczb rzeczywistych różnych od zera, przyjmujące wartości w tym samym zbiorze, i spełniające równanie funkcyjne
dla każdej pary liczb takiej, że
Rozwiązanie
Ustalmy liczbę rzeczywistą i przyjmijmy Załóżmy, że Możemy wówczas podstawić w podanym równaniu (bo ), otrzymując związek
Ale więc liczba po lewej stronie jest równa Prawa strona ma inną wartość, skoro (wartości funkcji są z założenia niezerowe). Sprzeczność dowodzi, że czyli Wobec dowolności liczby znaczy to, że funkcja jest dana wzorem dla wszystkich Sprawdzenie, że ta funkcja spełnia zadane równanie, jest natychmiastowe. Jest ona zatem jedynym rozwiązaniem tego równania.
Każda z liczb została wpisana na dziesięciu polach szachownicy w taki sposób, że na każdym polu jest dokładnie jedna liczba. Wykazać, że istnieje wiersz lub kolumna tej szachownicy, w której występują co najmniej różne liczby.
Rozwiązanie
Niech oraz oznaczają odpowiednio liczbę wierszy i kolumn, zawierających liczbę dla Ponieważ każda z dziesięciu liczb umieszczonych w tablicy leży na skrzyżowaniu jednego z wierszy z jedną z kolumn, to dla każdego spełniona jest nierówność W takim razie również
więc
Rozważmy zbiory
oraz
Wówczas Bez straty ogólności przyjmijmy, że (przypadek rozważa się analogicznie). Z zasady szufladkowej Dirichleta wiemy, że w takim razie dla pewnego zbiór zawiera co najmniej pary postaci a to daje tezę.
Jednym z pierwiastków wielomianu o współczynnikach całkowitych jest liczba gdzie i są względnie pierwszymi liczbami całkowitymi. Wykazać, że liczba jest podzielna przez
Rozwiązanie
Rozważmy wielomian Wówczas liczba jest pierwiastkiem wielomianu Niech Wówczas po przemnożeniu obu stron równości przez otrzymujemy
Stąd liczba jest podzielna przez Ponieważ liczby i są względnie pierwsze, to wiemy, że dzieli liczbę
Artykuł źródłowy w wersji do druku [application/pdf]: (62 KB)
Wykaż, że w każdym turnieju istnieje zwycięzca lub istnieje trójkąt.
Rozwiązanie
Niech będzie zawodnikiem, który wygrał maksymalną liczbę meczów. Jeśli wygrał wszystkie, jest zwycięzcą. W przeciwnym wypadku istnieje zawodnik który wygrał z oraz istnieje przynajmniej jeden zawodnik pokonany przez
Gdyby gracz zwyciężył ze wszystkimi, którzy przegrali z to wygrałby więcej meczów niż (bo pokonał też ) - sprzeczność. Zatem przegrał z którymś z graczy, z którymi wygrał czyli istnieje trójkąt.
Artykuł źródłowy w wersji do druku [application/pdf]: (62 KB)
Wykaż, że jeśli w turnieju nie ma trójkąta, to wszystkich graczy można ustawić w rzędzie tak, że każdy wygrał ze wszystkimi zawodnikami stojącymi za nim.
Rozwiązanie
Z zadania 1 wiemy, że skoro nie ma trójkąta, to istnieje zwycięzca ; ustawmy go na początku rzędu. W gronie pozostałych graczy również nie ma trójkąta, więc istnieje gracz który pokonał ich wszystkich (ale nie ) - ustawmy go na drugim miejscu rzędu. Kolejnych graczy ustawiamy analogicznie.
Artykuł źródłowy w wersji do druku [application/pdf]: (62 KB)
Udowodnij, że jeśli w turnieju istnieje cykl o więcej niż trzech graczach, to istnieje trójkąt.Udowodnij, że jeśli w turnieju istnieje cykl o więcej niż trzech graczach, to istnieje trójkąt.
Rozwiązanie
Niech będzie cyklem, gdzie Rozważmy mecz Jeśli wygrał go gracz otrzymujemy trójkąt W przeciwnym przypadku otrzymujemy cykl o graczach. Jeśli jest ich więcej niż 3, postępujemy dalej analogicznie.
Artykuł źródłowy w wersji do druku [application/pdf]: (62 KB)
Udowodnij, że po każdym turnieju albo można wszystkich uczestników ustawić w cykl, albo można ich tak podzielić na dwie grupy i że każdy z grupy wygrał z każdym z grupy
Rozwiązanie
Jeśli nie ma żadnych cykli, to nie ma trójkątów i na mocy zadania 1 istnieje zwycięzca. Wówczas niech grupa składa się tylko z niego, a grupa z pozostałych zawodników.
Jeśli istnieją cykle, to rozważmy cykl o maksymalnej długości. Jeżeli zawiera wszystkich graczy, to teza jest spełniona. W przeciwnym przypadku istnieje osoba która nie należy do cyklu eśli istnieją cykle, to rozważmy cykl o maksymalnej długości. Jeżeli zawiera wszystkich graczy, to teza jest spełniona. W przeciwnym przypadku istnieje osoba która nie należy do cyklu
Wykażemy, że albo wygrał ze wszystkimi zawodnikami z albo ze wszystkim przegrał. Załóżmy przeciwnie, że przegrał z ale wygrał z z cyklu (Rys. 2). Wówczas w cyklu na "drodze" od do istnieją tacy dwaj kolejni zawodnicy że przegrał z ale wygrał z . Wtedy cykl można wydłużyć, dołączając zawodnika pomiędzy a (Rys. 3), sprzecznie z założeniem o maksymalności
Jeżeli istnieją zawodnicy i spoza cyklu którzy odpowiednio wygrali i przegrali ze wszystkimi z cyklu, to wygrał z gdyż w przeciwnym razie cykl można by wydłużyć o tych dwóch graczy w sposób przedstawiony na rysunku 4.
Niech do grupy należą wszyscy zawodnicy, którzy wygrali z graczami z do ci, którzy przegrali z uczestnikami Wszystkich graczy z cyklu dołączmy do dowolnego spośród zbiorów W ten sposób otrzymujemy żądany podział.
Artykuł źródłowy w wersji do druku [application/pdf]: (79 KB)
Zadanie 730 zaproponował pan Jerzy Cisło z Wrocławia.
Wyznaczyć kres dolny zbioru liczb postaci gdy
(tradycyjne oznaczenie: ).
Rozwiązanie
Ustalmy liczbę naturalną i oznaczmy Oczywiście czyli zatem Dostajemy oszacowanie
Uzyskane ograniczenie dolne okaże się być szukanym kresem dolnym. Pierwsza z powyższych nierówności staje się równością, gdy ; druga będzie "bliska równości", gdy stosunek będzie bliski 1.
Wskażemy nieskończony ciąg rozwiązań równania Para jest rozwiązaniem. Dalej, jeśli para jest rozwiązaniem, to też, bowiem
Istnieją więc rozwiązania z dowolnie wielką wartością Gdy jest dowolną z takich par, wówczas czyli wobec czego (zgodnie z początkowym przekształceniem)
Liczba może być dowolnie wielka, zatem ostatnie wyrażenie może mieć wartość dowolnie bliską To dowodzi, że istotnie liczba jest kresem dolnym zbioru wartości
Artykuł źródłowy w wersji do druku [application/pdf]: (79 KB)
W trójkącie bok jest dłuższy niż Punkt leży na dwusiecznej kąta zaś punkt leży na środkowej połowiącej bok ; przy tym oraz Wykazać, że odcinek jest prostopadły do
Rozwiązanie
Oznaczmy przez punkt przecięcia przekątnych czworokąta Prosta równoległa do przecina bok w punkcie będącym środkiem tego boku. Skoro ów bok jest równoległy do zatem punkt (leżący na prostej ) jest środkiem odcinka
Z danych równoległości dostajemy ponadto równość kątów
Trójkąt jest więc równoramienny: Punkt jako środek odcinka jest w takim razie środkiem okręgu opisanego na trójkącie Wynika stąd, że kąt jest prosty - a to teza zadania.
Punkty i są odpowiednio środkami boków i czworokąta wypukłego Odcinki i przecinają się w punkcie Znaleźć kres dolny i górny pola czworokąta przy założeniu, że pole czworokąta jest równe
Rozwiązanie
Niech oznacza pole figury
Ponieważ i są środkami odcinków i to oraz Podobnie otrzymujemy oraz W takim razie czworokąt ma dwa boki równej długości i równoległe, więc jest równoległobokiem o środku Ponadto trójkąt jest obrazem trójkąta w jednokładności o środku i skali więc Z analogicznych rozważań dla trójkątów i otrzymujemy
Stąd mamy
Wiemy również, że
W takim razie otrzymujemy
oraz
W takim razie
Minimum jest osiągane dla czworokąta (zdegenerowanego), w którym wierzchołki i są współliniowe (wówczas ), a maksimum - gdy wierzchołki i są współliniowe (wówczas ).
Znaleźć wszystkie liczby całkowite dla których liczba jest kwadratem liczby całkowitej.
Rozwiązanie
Zauważmy, że spełnia warunki zadania i załóżmy teraz, że Wówczas
oraz
przy czym druga nierówność wynika z tego, że
W takim razie pierwiastek z liczby leży wewnątrz przedziału długości Jeśli jest liczbą parzystą, to końce przedziału są liczbami całkowitymi i nie może spełniać warunków zadania. W przeciwnym razie wewnątrz przedziału leży dokładnie jedna liczba całkowita Pozostaje sprawdzić, dla jakich liczb zachodzi równość
Równanie to upraszcza się do postaci
co daje rozwiązania i Łatwo sprawdzić, że obie te liczby spełniają warunki zadania.
Z koła losujemy 11 punktów (przy losowaniu każdy punkt koła jest jednakowo prawdopodobny). Znaleźć prawdopodobieństwo tego, że istnieje taka średnica koła iż wszystkie wylosowane punkty leżą po tej samej jej stronie. Ponieważ prawdopodobieństwo wylosowania dwóch punktów leżących na tej samej średnicy koła jest równe zeru, możemy założyć, że taka sytuacja się nie zdarzyła.
Rozwiązanie
Ponieważ prawdopodobieństwo wylosowania dwóch punktów leżących na tej samej średnicy koła jest równe zeru, możemy założyć, że taka sytuacja się nie zdarzyła.
Niech będą pewnymi punktami koła a - punktami symetrycznymi do nich względem środka koła. Rozważmy sytuacji, w których dla każdego -tym wylosowanym punktem jest lub Wśród nich jest takich przypadków, w których wylosowane punkty leżą po jednej stronie pewnej średnicy koła - każdy odpowiada wyborowi pewnego punktu spośród wyróżnionych oraz "kolejnych" zgodnie z ruchem wskazówek zegara.
Artykuł źródłowy w wersji do druku [application/pdf]: (97 KB)
Punkty położone są na jednej prostej w tej właśnie kolejności. Kwadraty i leżą po tej samej stronie tej prostej. Wykaż, że odcinki przecinają się w jednym punkcie.
Rozwiązanie
Trójkąty i są podobne (jako połówki kwadratów) oraz są położone w sposób opisany w twierdzeniu (*). Ponadto są one niezgodnie ułożone, istnieje więc jednokładność o skali ujemnej przeprowadzająca na na oraz na Odcinki przecinają się więc w jej środku. Analogicznie odcinek przechodzi przez punkt przecięcia odcinków i
Artykuł źródłowy w wersji do druku [application/pdf]: (97 KB)
Dany jest sześciokąt wypukły Każda z przekątnych dzieli ten sześciokąt na dwa czworokąty o równych polach. Udowodnij, że przekątne te przecinają się w jednym punkcie.
Rozwiązanie
Niech oznacza pole figury Skoro to Trójkąty te mają wspólną podstawę zatem mają też równe wysokości na nią. Ponieważ punkty i leżą po tej samej stronie prostej wynika stąd, że Analogicznie oraz
Wobec tego niezgodnie ułożone trójkąty i spełniają założenia twierdzenia Jeden z nich jest więc obrazem drugiego w pewnej jednokładności o ujemnej skali, której środek leży na każdym z odcinków
Artykuł źródłowy w wersji do druku [application/pdf]: (97 KB)
Twierdzenie (Pascala).Punkty leżą na jednym okręgu. Proste i przecinają się w punkcie proste i w punkcie proste i w punkcie Wykaż, że wówczas punkty leżą na jednej prostej.
Rozwiązanie
Niech okrąg opisany na trójkącie przecina proste w drugich punktach odpowiednio i Dowód przeprowadzimy w przypadku przedstawionym na rysunku, pozostałe można uzasadnić podobnie.
Rozważmy trójkąty i Z równości kątów wpisanych opartych na jednym łuku mamy więc ponieważ punkty i leżą po przeciwnych stronach prostej Podobnie Ponadto czworokąt jest wpisany w okrąg, zatem a stąd
Wobec tego trójkąty i spełniają założenia twierdzenia Stąd punkt przecięcia prostych i należy też do prostej
Artykuł źródłowy w wersji do druku [application/pdf]: (97 KB)
Okręgi są styczne odpowiednio do par boków i i oraz i trójkąta Okrąg jest styczny zewnętrznie do okręgów odpowiednio w punktach Wykaż, że proste przecinają się w jednym punkcie.
Wskazówka
Warto opisać na okręgu trójkąt o bokach odpowiednio równoległych do boków trójkąta ale niezgodnie ułożony, a następnie dowieść, że pewna jednokładność o środku przeprowadza punkt na
Artykuł źródłowy w wersji do druku [application/pdf]: (97 KB)
Udowodnij twierdzenie (*)
Twierdzenie (*).Dane są trójkąty i przy czym Wówczas istnieje jednokładność lub przesunięcie przeprowadzające na na i na. Innymi słowy, proste przecinają się w jednym punkcie (środku jednokładności) lub są równoległe.
Artykuł źródłowy w wersji do druku [application/pdf]: (2417 KB)
Dany jest równoległobok oraz punkt leżący na odcinku Punkty i są środkami okręgów opisanych na trójkątach i Dowieść, że ortocentrum trójkąta leży na prostej
Rozwiązanie
Pokażemy najpierw, że punkty leżą na jednym okręgu. Istotnie,
(ostatnia równość wynika z faktu, że proste i są prostopadłe odpowiednio do i ). Na podstawie twierdzenia Steinera pozostaje uzasadnić, że odbicia punktu względem boków trójkąta leżą na prostej jednakże jest to oczywiste, gdyż proste oraz są symetralnymi odcinków odpowiednio i
Artykuł źródłowy w wersji do druku [application/pdf]: (2417 KB)
W czworokącie opisanym na okręgu prosta przechodząca przez wierzchołek przecina bok w punkcie oraz półprostą w punkcie Punkty są środkami okręgów wpisanych odpowiednio w trójkąty Dowieść, że punkt przecięcia wysokości trójkąta leży na prostej
Rozwiązanie
Niech prosta przecina półprostą w punkcie Trójki punktów oraz są, oczywiście, współliniowe. Oznaczmy przez przecięcie prostych i drugiej stycznej poprowadzonej z punktu do okręgu o środku w punkcie Łatwo zauważyć, że więc Oznacza to, że półprosta jest również styczna do okręgu o środku w punkcie stąd punkty i są współliniowe. Wobec tego
więc na czworokącie można opisać okrąg. Aby dokończyć rozwiązanie, wystarczy zauważyć, że obrazy punktu w symetrii względem prostych oraz leżą na prostej i zastosować twierdzenie Steinera.
Artykuł źródłowy w wersji do druku [application/pdf]: (2417 KB)
Dane są punkty takie, że czworokąt jest równoległobokiem, a czworokąt jest wpisany w okrąg. Prosta przechodząca przez przecina wnętrze odcinka w punkcie a prostą w punkcie Przypuśćmy, że Wykazać, że jest dwusieczną kąta
Artykuł źródłowy w wersji do druku [application/pdf]: (2417 KB)
Dany jest trójkąt wpisany w okrąg Punkt i punkt leżą po przeciwnych stronach prostej Punkty są odbiciami punktu względem Okrąg przechodzący przez punkty przecina po raz drugi w punkcie Punkt jest ortocentrum trójkąta Wykazać, że proste mają punkt wspólny.