W jednym punkcie»Zadanie 4
o zadaniu...
- Zadanie pochodzi z artykułu W jednym punkcie
- Publikacja w Delcie: maj 2016
- Publikacja elektroniczna: 1 maja 2016
- Artykuł źródłowy w wersji do druku [application/pdf]: (81 KB)
Wszystkie kąty wewnętrzne pięciokąta
są równe. Symetralne odcinków
i
przecinają się w punkcie
Wykaż, że proste
i
są prostopadłe.

i
będą punktami przecięcia prostej
odpowiednio z prostymi
i
Wobec równości kątów, trójkąty
i
są równoramienne i podobne, a stąd
Symetralna boku
jest jednocześnie dwusieczną kąta przy wierzchołku
w trójkącie
a więc także w trójkącie
Podobnie symetralna odcinka
jest dwusieczną kąta
zatem
jest punktem przecięcia dwusiecznych trójkąta równoramiennego
Dwusieczna
jest więc prostopadła do podstawy 
i
trójkąta
zbudowano, na zewnątrz, kwadraty
i
Udowodnij, że proste
oraz wysokość
trójkąta
przecinają się w jednym punkcie.
o
wokół środka tak, by punkt
przeszedł na punkt
natomiast kwadrat
o
wokół swojego środka tak, by punkt
przeszedł na punkt
Przy obydwu tych obrotach odcinek
przechodzi na ten sam odcinek o końcu w punkcie
prostopadły do
i równy
Nazwijmy drugi jego koniec
wówczas punkty
są współliniowe.
przechodzi na
stąd
Przy drugim obrocie odcinek
przechodzi na
zatem
Wobec tego proste
są wysokościami trójkąta 
przekątne
i
przecinają się w jednym punkcie.
jest równa
Udowodnij, że symetralne odcinków
i
przecinają się w jednym punkcie.
leży wewnątrz trójkąta
Punkty
to punkty symetryczne do punktu
odpowiednio względem prostych
Wykaż, że jeśli trójkąt
jest równoboczny, to proste
przecinają się w jednym punkcie.
jest wpisany w okrąg. Oblicz promień tego okręgu, wiedząc, że
oraz 

jak na rysunku.
oznacza środek okręgu opisanego na sześciokącie
Z przystawania czworokątów
i
wiemy, że kąty wewnętrzne sześciokąta są przystające, mają więc po
Z twierdzenia cosinusów dla trójkąta
otrzymujemy
Trójkąt
jest trójkątem równoramiennym o kącie
w wierzchołku
Stąd możemy obliczyć szukany promień, równy 
Proste zawierające dwusieczne kątów wewnętrznych
i
przecinają się w punkcie
leżącym wewnątrz czworokąta
a proste zawierające dwusieczne kątów wewnętrznych
i
przecinają się w punkcie
na zewnątrz czworokąta. Udowodnij, że jeżeli kąt
jest prosty, to również kąt
jest prosty.
jest prosty, to
jest dwusieczną kąta przyległego do kąta
czworokąta. Z kolei aby dowieść, że kąt
jest prosty, wystarczy wykazać, że
jest dwusieczną kąta przyległego do kąta
czworokąta.
odległość punktu
od prostej
Zachodzą równości
oraz
co kończy dowód.
jest średnicą okręgu
a cięciwa
jest prostopadła do tej średnicy. Punkt
należy do krótszego łuku
okręgu
Proste
i
przecinają prostą
odpowiednio w punktach
i
Wykaż, że 

do średnicy
wynika, że krótsze łuki
i
są równe, a więc półprosta
jest dwusieczną kąta wpisanego
Kąt
jest wpisany w okrąg i oparty na średnicy, zatem
czyli półprosta
jest z kolei dwusieczną kąta zewnętrznego przy wierzchołku
trójkąta
Z twierdzenia o dwusiecznej
w którym kąt przy wierzchołku
jest prosty. Punkt
jest spodkiem wysokości opuszczonej z wierzchołka
a okrąg wpisany w dany trójkąt jest styczny do boków
i
odpowiednio w punktach
i
Wykaż, że ortocentrum trójkąta
jest środkiem okręgu wpisanego w trójkąt 



ortocentrum trójkąta
przez
środek okręgu wpisanego w trójkąt
a przez
punkt przecięcia prostych
i
Ponieważ
więc półprosta
jest dwusieczną kąta
i do zakończenia dowodu wystarczy wykazać, że półprosta
jest dwusieczną kąta 
jest prosty, więc punkty
i punkt styczności okręgu wpisanego w trójkąt
z bokiem
tworzą kwadrat. Stąd 
równości odcinków, twierdzenia Talesa dla
i twierdzenia o dwusiecznej, uzyskujemy
jest dwusieczną kąta 
punkty
i
są spodkami dwusiecznych kątów wewnętrznych przy wierzchołkach
i
Punkt
jest spodkiem dwusiecznej zewnętrznej kąta przy wierzchołku
Wykaż, że punkty
są współliniowe.
wpisany jest okrąg o promieniu
Proste styczne do okręgu i równoległe do boków trójkąta odcinają od niego trzy trójkąty. Wykaż, że suma promieni okręgów wpisanych w te trzy trójkąty jest równa 

oznaczają odpowiednio promienie okręgów wpisanych w trójkąty
i
a
- obwody tych trójkątów. Ponadto niech
oznacza obwód trójkąta 
oraz punktów
) otrzymujemy
wynika, że dla
zachodzi równość
w którym
Odcinek
(o końcu
) jest dwusieczną kąta
Punkt
jest środkiem okręgu, stycznego zewnętrznie do okręgów opisanych na trójkątach
i
oraz stycznego do półprostej
Udowodnić, że proste
i
są prostopadłe.
Duży okrąg o środku
którego dotyczy zadanie, oznaczmy symbolem
Okręgi opisane na trójkątach
i
oznaczmy przez
i
Niech
będzie cięciwą okręgu
równoległą do
(zatem
), i niech
będzie okręgiem o środku
stycznym do prostej
w punkcie
Skoro
teza zadania sprowadza się do wykazania, że punkt
leży na prostej 

Każda z półprostych
(bez punktu
) jest odwzorowywana na samą siebie. Prosta
przechodzi na okrąg
o średnicy
(punkt
nie zmienia położenia). Obrazami punktów
są punkty
w których półproste
przecinają okrąg
Okręgi
i
(bez punktu
który jest środkiem inwersji) zostają przekształcone na proste
oraz
Obrazem okręgu
jest okrąg
styczny do prostych
i 
jest styczna do okręgu
więc 
oraz
Zatem cięciwy
okręgu
są jednakowej długości. Okrąg
styczny do tych trzech cięciw, jest wobec tego współśrodkowy z okręgiem
Prosta
jest więc osią symetrii okręgu 
jest też osią symetrii okręgu
- przechodzi zatem przez jego środek, czyli punkt
- a to właśnie mieliśmy wykazać.
są długościami boków trójkąta, to
(po prawej stronie) może być zastąpiony przez liczbę większą?
to długości fragmentów boków od wierzchołków do punktów styczności z okręgiem wpisanym. Oznaczając przez
środek i promień okręgu wpisanego, mamy zgodnie z twierdzeniem Pitagorasa

(wzór Herona) oraz
; stąd
Kontynuujemy przekształcenie (1):


(w oryginalnej nierówności) jest optymalna.
i
leżą odpowiednio na bokach
i
trójkąta
przy czym
oraz
Odcinki
i
przecinają się w punkcie
W jakim stosunku punkt
dzieli odcinek 
będzie takim punktem na odcinku
że proste
i
są równoległe. Wówczas z twierdzenia Talesa otrzymujemy
w którym boki
i
nie są równoległe. Rozważamy okrąg, przechodzący przez punkty
i
styczny do prostej
w punkcie
oraz okrąg, przechodzący przez punkty
i
styczny do prostej
w punkcie
Zakładamy, że punkty
i
leżą na odcinkach
i
oraz że wspólna cięciwa tych okręgów przechodzi przez środek odcinka
Udowodnić, że proste
i
są równoległe.
przecięcia prostych
i
leży na półprostych
i
oraz że prosta
przecina okręgi
i
odpowiednio w punktach
i
(różnych od
). Wspólna cięciwa tych okręgów - nazwijmy ją
- przechodzi przez środek
odcinka
Z równości
oraz
wnosimy, że
a stąd 
oraz
Prawe strony tych równości są równe, więc lewe też. Oznaczając odległości punktów
od punktu
kolejno literami
przepisujemy uzyskaną zależność w postaci
Po wymnożeniu i uwzględnieniu równości
otrzymujemy związek
Tak więc
wynika stąd, że
To zaś oznacza, że proste
i
są równoległe.
zbudowano trójkąty równoboczne
i
pierwsze dwa z nich na zewnątrz czworokąta, pozostałe dwa - do wewnątrz. Wykaż, że
oraz 

Na mocy
jest to przesunięcie, ponadto
Oznacza to, że
(jest to wektor przesunięcia
), co kończy dowód.
zbudowano, na zewnątrz, trójkąty równoboczne
Skonstruuj trójkąt
mając dane tylko punkty 

Na mocy
jest to obrót o
Skoro
jest punktem stałym (środkiem) tego obrotu, czyli 
i wyznaczmy
Wówczas otrzymujemy kolejno:
jako środek odcinka o końcach
i
,
oraz 
Na mocy
jest to przesunięcie. Ponieważ
to wektor przesunięcia jest zerowy, czyli
Zatem na mocy
trójkąt
jest równoboczny.
i trójkąt
Niech
itd. Udowodnij, że jeżeli
to trójkąt
jest równoboczny.
Na mocy
jest to przesunięcie. Z treści zadania wynika, że
stąd wektor przesunięcia jest zerowy, czyli
Wobec tego na mocy
trójkąt
ma kąty równe 
i
o środkach odpowiednio
i
są tak samo zorientowane i mają rozłączne wnętrza. Punkty
i
są środkami odpowiednio odcinków
i
Wykaż, że czworokąt
jest kwadratem.
Na mocy
jest to przesunięcie;
więc
Na mocy
trójkąt
jest prostokątny i
Tak samo dowodzimy, że trójkąt
jest drugą połową kwadratu 

wybierzmy te dwa, które są najdalej od siebie, i oznaczmy je przez
i
Przez te wierzchołki przeprowadźmy proste
i
prostopadłe do odcinka
Wówczas
jest zawarty w pasie
ograniczonym prostymi
i
Po obu stronach prostej
znajdźmy te wierzchołki
które są najdalej od tej prostej, i nazwijmy je
i
(być może któryś z nich jest wierzchołkiem
lub
). Przez
i
poprowadźmy proste
i
równoległe do
Wielokąt
jest zawarty w pasie
ograniczonym tymi prostymi, jest zatem zawarty w prostokącie
będącym przecięciem pasów
i
Z konstrukcji wynika, że pole prostokąta
jest dwa razy większe od pola
czworokąta
który jest zawarty w
Zatem 
i
kwadratu
leżą (odpowiednio) takie punkty
i
zaś wewnątrz tego kwadratu znajduje się taki punkt
że
Sporządzony odręcznie rysunek sugeruje, że trapez
pokrywa około 40% powierzchni kwadratu
Czy jest to równość dokładna?
Z podanych warunków wynika, że czworokąt
jest równoległobokiem o przekątnych prostopadłych, czyli rombem. Trójkąty
i
są podobne. Stąd
czyli
Z tego równania wyznaczamy
Z trójkąta prostokątnego
dostajemy
Pole trapezu
wynosi
gdzie
punkty
i
są środkami boków
i
ponadto
Wykaż, że prosta
tworzy z prostymi
i
równe kąty.
na
Na mocy
jej osią jest prosta
Prosta
i jej obraz (prosta równoległa do
) tworzą z osią symetrii równe kąty, co kończy dowód.
i
są przeciwnie zorientowane. Udowodnij, że środki odcinków
są współliniowe.
na
a następnie wykorzystać uwagę (*).
zachodzą równości
Wykaż, że symetralne boków
przecinają się w jednym punkcie.
i
są przystające i tak samo zorientowane, istnieje więc izometria zachowująca orientację, która przeprowadza jeden z nich na drugi. Odcinki
i
przecinają się, jako przekątne czworokąta wypukłego
Stąd rozważana izometria jest obrotem; oznaczmy jego środek przez 
czyli punkt
leży na symetralnej odcinka
Analogicznie leży też na symetralnych
i
co kończy dowód.
że
oraz boki
i
nie są równoległe. Zmienne punkty
i
należą odpowiednio do boków
i
przy czym
Proste
i
przecinają się w punkcie
proste
i
w punkcie
a proste
i
- w punkcie
Wykaż, że okręgi opisane na trójkątach
mają wspólny punkt różny od 

na
; oznaczmy jego środek przez
Podobnie jak w rozwiązaniu zadania 3, punkt
należy do symetralnych odcinków
i
(a więc nie zależy od wyboru punktów
i
) oraz do symetralnej
Stąd rzutami punktu
na odcinki
są ich środki.
na
Na mocy (*), środki odcinków
i
są wówczas współliniowe. Wykazaliśmy, że są to rzuty punktu
więc korzystając z twierdzenia o prostej Simsona uzyskujemy wniosek, iż stały punkt
leży na każdym z okręgów opisanych na zmiennych trójkątach 
przecinają się w jednym punkcie
a punkt
nie należy do żadnej z nich. Punkty
są rzutami prostokątnymi punktu
na proste
Udowodnij, że rzuty prostokątne
na proste
są współliniowe.
leży na okręgu o średnicy
zatem punkt
leży na okręgu opisanym na trójkącie
i teza wynika z twierdzenia o prostej Simsona.