Przeskocz do treści

Delta mi!

Co to jest?

Drobiazgi

Ciągłość

Marta Szumańska

o artykule ...

  • Publikacja w Delcie: kwiecień 2019
  • Publikacja elektroniczna: 31 marca 2019
  • Autor: Marta Szumańska
    Afiliacja: Instytut Matematyki, Wydział Matematyki, Informatyki i Mechaniki, Uniwersytet Warszawski
  • Wersja do druku [application/pdf]: (321 KB)

Ciągłość funkcji - na początku odwołamy się do intuicyjnego rozumienia tego pojęcia, by następnie je uściślić...

obrazek

Rys. 1. Wykres funkcji  f1

Rys. 1. Wykres funkcji  f1

obrazek

Rys. 2. Wykres funkcji  f 2

Rys. 2. Wykres funkcji  f2

Jeśli funkcja rzeczywista określona na przedziale jest ciągła, to jej wykres jest "w jednym kawałku" (można go narysować bez odrywania ołówka od kartki). Funkcje

 ⎧ 1 1 dla x > 0 ⎪⎪⎪-- dla x > 0 f1(x) = {−1 dla x⩽ 0 oraz f2(x) = ⎨⎪x ⎪⎪⎩−1 dla x ⩽0

nie są ciągłe - w obu przypadkach x0 = 0 jest argumentem, w którym wykres funkcji "rozrywa się"; jest to tzw. punkt nieciągłości funkcji. Funkcja ciągła nie może mieć punktów nieciągłości, czyli w każdym punkcie swojej dziedziny musi być ciągła. Pozostaje ściśle określić, co to wszystko znaczy. Ciągłość funkcji w punkcie można wyrazić w języku zbieżności ciągów:

Definicja. Funkcja  fR f D jest ciągła w  f, x0 ∈D jeśli dla każdego ciągu o wyrazach  f xn ∈D zbieżnego do |x0 ciąg  f(xn) jest zbieżny do | f(x0).

Łatwo teraz sprawdzić formalnie, przyjmując |xn = 1/n, że funkcje | f1 i  f2 nie są ciągłe w zerze - ciągi o wyrazach | f1(1/n) = 1 (ciąg stały) oraz | f2(1/n) = n nie są zbieżne do | f1(0) = f2(0) = −1.

Gdy już wiemy, czym są funkcje ciągłe, zauważmy, że jest ich mnóstwo w otaczającym nas świecie - przyjrzyjmy się tylko funkcjom zależnym od czasu: temperatura w nagrzewającym się piekarniku zmienia się w sposób ciągły, ciśnienie w punkcie pomiarowym również, prędkość samochodu, nawet takiego z super mocnym silnikiem i hamulcami, nie może zmieniać się skokowo.

Warto podkreślić, że o ciągłości funkcji można mówić tylko w punktach jej dziedziny. Gdybyśmy przyjęli, że dziedziną funkcji | f1 i  f2 jest R ∖ {0}, to byłyby one ciągłe w każdym punkcie swojej dziedziny, a więc byłyby funkcjami ciągłymi (mimo, że ich wykresy składają się z dwóch "kawałków"). Podobnie funkcja tangens jest ciągła, mimo iż jej wykres ma nieskończenie wiele składowych.

Istnieją funkcje, które nie są ciągłe w żadnym punkcie swojej dziedziny; sztandarowym przykładem jest funkcja Dirichleta, która przyjmuje wartość 0 dla wszystkich argumentów wymiernych i 1 dla wszystkich niewymiernych.

obrazek

Rys. 3. Ilustracja własności Darboux

Rys. 3. Ilustracja własności Darboux

Funkcje ciągłe są bohaterami wielu ważnych twierdzeń matematycznych. Jedno z nich orzeka, że funkcja ciągła określona na przedziale posiada własność Darboux, czyli przyjmuje wszystkie wartości pośrednie: dla dowolnych |a,b w tym przedziale oraz |w leżącego między f (a) i  f(b) istnieje |c∈ [a,b], dla którego | f(c) = w (Rys. 3). Funkcje o własności Darboux nie muszą być jednak ciągłe. Istnieją takie ekstremalne przykłady funkcji, dla których obraz dowolnego przedziału jest całą prostą rzeczywistą! Taka funkcja oczywiście spełnia własność Darboux i oczywiście nie może być ciągła (dlaczego?). Czytelniku, czy potrafisz skonstruować takiego potwora?