Obroty w zadaniach geometrycznych


Rozważmy na płaszczyźnie dwie proste
przecinające się
w punkcie
Przypuśćmy, że kąt między tymi prostymi (mierzony od
prostej
przeciwnie do ruchu wskazówek zegara) ma miarę
Niech
oznacza symetrię osiową względem prostej
(
). Bez trudu możemy zauważyć, że złożenie tych symetrii
jest obrotem o kąt
wokół punktu
który
oznaczymy przez
Odwrotnie, jeśli mamy dany obrót
to
wybierając dowolną prostą
przechodzącą przez punkt
a następnie prowadząc przez
prostą
tworzącą z
kąt o mierze
możemy przedstawić
w postaci
złożenia symetrii osiowych
Tak więc dowolny obrót jest
złożeniem dwóch symetrii osiowych o osiach przechodzących przez
środek obrotu. Zauważmy przy tym, iż jedna z osi może być wybrana
dowolnie.
Rozważmy dwa obroty
oraz
Zastanowimy się, jakim
przekształceniem jest złożenie
tych obrotów. W przypadku, gdy
odpowiedź jest natychmiastowa. Otrzymujemy obrót
Mniej oczywista jest sytuacja, gdy
i
są różnymi
punktami.
Poprowadźmy przez punkty
i
prostą
Następnie
narysujmy
- przez punkt
prostą
tworzącą z prostą
kąt o mierze
(mierzony od prostej
),
- przez punkt
prostą
tworzącą z prostą
kąt o mierze
(mierzony od prostej
).
Na mocy powyższych uwag rozważane obroty możemy przedstawić w postaci złożenia symetrii osiowych

Tak więc,

gdyż
jest, oczywiście, przekształceniem tożsamościowym.
Teraz staje się jasne, że jeśli proste
i
przecinają się
w punkcie
to

W przypadku, gdy proste
są równoległe (ma to miejsce
wtedy, gdy
jest całkowitą wielokrotnością kąta
),
złożenie rozważanych obrotów jest przesunięciem (jako złożenie dwóch
symetrii osiowych o osiach równoległych).
Podsumowanie. Jeżeli niezerowe kąty
są takie, że
nie
jest całkowitą wielokrotnością
oraz
to
- (1)
- jest obrotem
gdzie
jest wierzchołkiem trójkąta
takiego że
i
;
- (2)
- w szczególności jeśli
to
jest symetrią środkową względem punktu
(wyznaczonego w analogiczny jak wyżej sposób).
Umowa.
oznacza kąt między półprostymi
i
mierzony od półprostej
Poniżej przedstawimy kilka zadań, w rozwiązaniach których zastosujemy obroty.