Przeskocz do treści

Delta mi!

Kącik przestrzenny

Zejdźmy na ziemię

Michał Kieza

o artykule ...

  • Publikacja w Delcie: marzec 2011
  • Publikacja elektroniczna: 02-03-2011
  • Wersja do druku [application/pdf]: (121 KB)

Czasami, gdy zbytnio bujamy w obłokach, słyszymy od innych zejdź na ziemię! Kto by pomyślał, że ta zazwyczaj dość nieprzyjemna uwaga może być niekiedy cenną wskazówką do zadań ze stereometrii.

Zdarza się bowiem, że rozwiązując problem przestrzenny, nie wiemy, jak się do niego zabrać, natomiast widzimy, że można sformułować analogiczne zadanie na płaszczyźnie. Czasem rozwiązanie takiego zadania na płaszczyźnie może nam podpowiedzieć, co zrobić w przestrzeni.

Nietrudno zauważyć, że wierzchołki realizują maksimum, a intuicja podpowiada nam, że pewnie tylko one. Spróbujmy więc sformułować, a następnie rozwiązać, analogiczne zadanie na płaszczyźnie:

obrazek

Przejdźmy do sytuacji trójwymiarowej. Przyjmijmy, że math leży wewnątrz czworościanu foremnego math o krawędzi  math Wykorzystajmy naszą wiedzę o wersji płaskiej. Tym razem, zamiast prostej, poprowadźmy płaszczyznę równoległą do  math przechodzącą przez punkt  math i przecinającą krawędzie math odpowiednio w punktach math Podobnie jak w wersji płaskiej, czworościan mathjest foremny, więc math Znów z nierówności trójkąta otrzymamy

AP                                                                                                              ⩽ AA                                                                                                                                                                                                                          ′+ A                                                                                                             ′P,
         ′   ′
 BP ⩽ BB  + B P
CP                                                                                                              ⩽ CC                                                                                                                                                                                                                           ′+C                                                                                                              ′P ,
więc dostajemy
pict

Ostatnia nierówność wynika z zastosowania wersji płaskiej dla trójkąta math

W tym zadaniu rozwiązanie analogicznego problemu płaskiego nie tylko podpowiedziało nam, jak znaleźć rozwiązanie wersji przestrzennej, ale nawet okazało się elementem dowodu.

Zadanie na pierwszy rzut oka wygląda dość przerażająco. Ale to tylko pozory, tak naprawdę jest dosyć łatwe. Żeby mieć lepszy ogląd, najpierw rozwiążmy wersję płaską:

Teraz rozwiązanie zadania w wersji przestrzennej nie powinno sprawić już żadnych problemów.

obrazek

Istotnie, prowadząc przez math płaszczyznę math równoległą do mathstwierdzamy, że punkt math jest punktem styczności sfery dopisanej do czworościanu ze ścianą math Dla wygody i przejrzystości rozumowania rozważmy przekrój czworościanu mathoraz dwóch rozważanych sfer płaszczyzną math (Rys. 4) – cała reszta jest niepotrzebna, gdyż wersja płaska wyrobiła nam pewne intuicje. Punkt math styczności sfery dopisanej z płaszczyzną math leży na prostej math należy więc do przekroju. Niech ponadto math i math będą odpowiednio punktami przecięcia prostej math z prostą math i prostą do niej równoległą przechodzącą przez punkt math Postępując analogicznie jak w wersji płaskiej, otrzymamy kolejno równości:

display-math

skąd natychmiast wynika, że math czyli math jest równe długości odcinka stycznego do obu sfer. W ten sam sposób dowodzimy, że tę własność mają odcinki math  i math

Zadanie to jest kolejnym przykładem, jak duże znaczenie w zadaniach przestrzennych ma czytelny rysunek zawierający tylko potrzebne rzeczy. A wersja płaska pomogła nam zdecydować, co tak naprawdę jest potrzebne do rozwiązania.