Delta mi!

Rys. 1.

Rys. 2.

Przyjmijmy, że ładunek jest dodatni, co nie zmniejsza ogólności rozważań. Linie pola elektrycznego przed połączeniem okładek przedstawione są na rysunku 1. Zgodnie z prawem Gaussa wartość wektora natężenia gdzie jest przenikalnością elektryczną próżni, a powierzchnią okładek. Po połączeniu napięcie między okładkami wynosi zero, znika więc pole między okładkami, a ładunki na obu okładkach są równe Linie pola elektrycznego po połączeniu przedstawia rysunek 2, pole elektryczne na zewnątrz kondensatora jest takie samo jak przed połączeniem, czyli jego energia nie zmienia się. Przed połączeniem pole między okładkami jest takie samo jak w kondensatorze naładowanym ładunkiem Ciepło wydzielone na oporniku jest równe energii takiego kondensatora:

Na rysunku a) pokazane są wektory sił oddziaływania sfer w przypadku jednoimiennych ładunków i co nie zmniejsza ogólności rozwiązania.

Jeżeli do układu dodamy drugą dużą półsferę, jak na rysunku b), również naładowaną ładunkiem to siła działająca na półsferę o promieniu będzie równa zeru, bo wewnątrz naładowanej sfery nie ma pola elektrycznego. Zatem półsfery o promieniach działają na małą półsferę siłami, które się równoważą.

Jeżeli małą półsferę uzupełnimy drugą, naładowaną ładunkiem jak na rysunku c), to na półsferę o promieniu będzie działała siła

Natężenie pola elektrycznego na zewnątrz sfery o promieniu naładowanej ładunkiem w odległości od jej środka ma wartość gdzie jest przenikalnością elektryczną próżni. Ciśnienie na dużą półsferę wynosi gdzie jest gęstością powierzchniową ładunku. Zatem siła działająca na dużą półsferę ze strony małej sfery dana jest wzorem

Szukana siła oddziaływania między półsferami ma wartość

Linie pola elektrycznego w kondensatorze cylindrycznym skierowane są wzdłuż promieni okładek i w rozważanym przypadku mają zwrot do punktu Z prawa Gaussa wartość natężenia pola gdzie jest odległością od punktu stałą proporcjonalności. Przyspieszenie dośrodkowe jonu poruszającego się po orbicie o promieniu wywołane jest siłą stąd prędkość kątowa jonu

Na jon odległy o od środka okręgu O działa w układzie wirującym wokół osi kondensatora siła

gdzie jest prędkością kątową jonu i możemy ją otrzymać z zasady zachowania momentu pędu:

Stąd

Dla

Jony, których prędkość w punkcie tworzy mały kąt z prędkością jonów na podstawowej orbicie, wykonują radialne drgania harmoniczne o okresie

który jest jednakowy dla wszystkich jonów. Po czasie wszystkie jony, które wystartowały w punkcie spotkają się w jednym punkcie orbity podstawowej. Szukany kąt ma wartość

Związek między amplitudą drgań w ruchu harmonicznym i maksymalną prędkością ma postać: W naszym przypadku

Maksymalna szerokość wiązki jonów

Długość fali de Broglie'a cząstki spełnia równość gdzie jest pędem cząstki. Energie kinetyczne elektronów w rozważanych procesach są małe w porównaniu z energią spoczynkową elektronu ( keV), możemy więc użyć klasycznego związku pędu i energii kinetycznej cząstki. Energia kinetyczna uzyskana przez elektron przyspieszany napięciem wynosi:

Po podstawieniu otrzymujemy:

czyli napięcie uzyskiwane przez połączenie szeregowe 60 bateryjek 9 V.

Gdyby pierścień był zamknięty, nie zmieniałby się strumień pola magnetycznego przez ograniczoną przez niego powierzchnię i SEM indukcji byłaby równa zeru. Zatem szukana siła elektromotoryczna w przerwanym pierścieniu spełnia równanie

gdzie jest siłą elektromotoryczną, jaka powstaje w elemencie o długości uzupełniającym przerwę w pierścieniu. Prędkość tego elementu jest sumą prędkości ruchu postępowego i obrotowego (rysunek obok) i ma wartość

Siła Lorentza działająca na jednostkowy ładunek w tym elemencie dana jest wzorem

i tworzy kąt ze styczną do pierścienia. Siła elektromotoryczna jest pracą wykonaną przez siłę Lorentza nad jednostkowym ładunkiem na drodze zatem

Potencjał wzdłuż odcinka o długości rośnie w kierunku zgodnym ze wskazówkami zegara. Szukana siła elektromotoryczna indukcji w rozerwanym pierścieniu dana jest wzorem

Natężenie prądu płynącego przez kondensator i opornik jest równe gdzie

Z warunku otrzymujemy napięcie na kondensatorze Jest ono przesunięte w fazie o kąt względem napięcia na oporniku

Na diagramie wektorowym wektory napięć oraz są prostopadłe, a ich suma jest wektorem o wartości Napięcie na każdym z oporników wynosi Wektor napięcia między punktami i dany jest wzorem Z rysunku widać, że szukana amplituda tego napięcia jest promieniem okręgu opisanego na trójkącie prostokątnym, którego przeciwprostokątna wynosi Zatem i nie zależy od wartości oporu

Rys. 1

Rys. 2

Rys. 3

Zgodnie z prawem Gaussa natężenie pola elektrycznego na zewnątrz warstw wynosi 0. Wewnątrz warstw linie pola elektrycznego skierowane są zgodnie z osią a natężenie pola elektrycznego ma największą wartość dla Stosując prawo Gaussa dla powierzchni zamkniętej w kształcie prostopadłościanu, którego przekrój przedstawiony jest na rysunku 1, a powierzchnia podstawy wynosi otrzymujemy równanie:

stąd

analogicznie: dla Zależność wartości wektora natężenia pola elektrycznego od współrzędnej przedstawia wykres na rysunku 2. Różnica potencjałów między dwoma punktami równa jest pracy pola elektrycznego nad jednostkowym ładunkiem, wziętej ze znakiem minus. Pracę tę możemy policzyć jako pole pod wykresem na rysunku 3.

Dla mamy:

Zgodnie z unormowaniem otrzymujemy:

Dla otrzymujemy:

stąd Wykres funkcji przedstawiony jest na rysunku 3.

Przed podłączeniem woltomierza napięcie między punktami i wynosi Po podłączeniu gdzie Podłączenie woltomierza powoduje wzrost natężenia prądu płynącego przez źródło, co pociąga za sobą wzrost napięcia na oporze wewnętrznym źródła i obniżenie napięcia między punktami i Zachodzi relacja Względne zaburzenie napięcia między punktami i wynosi

co można oszacować

Względne zaburzenie pomiaru jest tym mniejsze, im większy jest stosunek oporu woltomierza do oporu wewnętrznego ogniwa, niezależnie od relacji między i

Przyjmijmy konwencję znaków tak, jakby ładunki dodatnie gromadziły się na okładkach, które są "bliższe" dodatniej elektrodzie baterii (jak na rysunku), i ponumerujmy ładunki i napięcia na kondensatorach tak jak ich pojemności.

Zgodnie z prawem Kirchhoffa mamy: oraz Zauważmy, że elektrody "dodatnie" kondensatorów i oraz elektroda "ujemna" są połączone, a więc tworzą jeden przewodnik. W związku z tym ładunki na nich mogły zgromadzić się wyłącznie w wyniku rozdzielenia i przemieszczenia ładunków tego przewodnika. Ponieważ nie jest on połączony z żadnym z biegunów baterii, to całkowity ładunek na nim musi być równy zeru - to także wniosek z prawa Kirchhoffa dla sumy prądów w węzłach sieci. Mamy więc Pamiętając, że dla każdego z kondensatorów otrzymujemy układ równań:

Rozwiązaniem tego układu są ładunki:

Pojemność zastępczą otrzymamy, dzieląc sumę ładunków na okładkach połączonych z punktem przez siłę elektromotoryczną (potencjał punktu ):

Ostatni wzór można było także otrzymać, zauważając, że nasz układ to kondensator połączony szeregowo z równolegle połączonymi kondensatorami i

W wyniku polaryzacji ładunki cząsteczek dielektryka rozsunęły się. Wewnątrz kuli o środku w punkcie znajdują się ładunki ujemne, wewnątrz kuli o środku w punkcie ładunki dodatnie. Gęstość objętościowa ładunków Odległość między środkami kul jest równa Natężenie pola w dowolnym punkcie w obszarze, w którym kule nachodzą na siebie, jest sumą wektorową natężeń od obu kul.

Wypadkowe pole jest jednorodne, ma wartość i zwrot przeciwny do wektora

Ponieważ gdzie jest promieniem kuli, szukana gęstość ładunków powierzchniowych dana jest wzorem:

Ponieważ okładki kondensatora są bardzo duże, wartość indukowanych na nich ładunków nie zmienia się podczas przemieszczania ładunku równolegle do okładek (zmienia się tylko ich rozkład). Oznacza to, że wartość ładunków indukowanych nie zmieni się również wtedy, gdy ładunek zostanie równomiernie "rozmazany" na powierzchni równoległej do okładek kondensatora (rysunek). Ładunki i wytwarzają między okładkami kondensatora jednorodne pole o natężeniu gdzie jest powierzchnią okładek. Płaszczyzna wewnątrz kondensatora naładowana ładunkiem wytwarza pole o natężeniu Napięcie między płaszczyzną naładowaną ładunkiem a lewą okładką wynosi napięcie między tą samą płaszczyzną i prawą okładką Jednocześnie napięcie między okładkami zwartego kondensatora wynosi 0, stąd Analogicznie ładunek na prawej okładce po przesunięciu ładunku w położenie końcowe jest równy Szukany ładunek przepływający między okładkami kondensatora podczas przemieszczania ładunku punktowego dany jest wzorem

Koniec przewodnika ma kształt półkuli o promieniu Rozkład ładunku na nim będzie taki sam, jak na powierzchni przewodzącej kuli naładowanej do potencjału Niech ładunek tej kuli wynosi Mamy:

gdzie

Pole elektryczne na powierzchni kuli wynosi:

Dla uniknięcia przebicia musi zachodzić Otrzymujemy więc:

Wtedy kiedy wywołanie przebicia jest pożądane, czyli na przykład w piorunochronie, promień krzywizny powinien być jak najmniejszy, dlatego końcówki piorunochronów są zwykle zaostrzone.

Nośnikami prądu w miedzi są swobodne elektrony. Jeśli gęstość elektronów przewodnictwa wynosi to prąd

gdzie oznacza średnią prędkość ruchu elektronów w kierunku zgodnym z przyłożonym polem elektrycznym, a jest polem przekroju przewodnika. W odcinku przewodnika o długości wypadkowy pęd elektronów związany z tym ruchem wynosi:

Ostatecznie otrzymujemy:

po podstawieniu danych liczbowych

To mniej więcej pęd ziarenka maku poruszającego się z prędkością

Wprowadźmy prostokątny układ współrzędnych jak na rysunku obok. Ponieważ kulki i połączone są nicią, mają wzdłuż osi jednakowe przyspieszenia. Na układ tych kulek działają siły i jest siłą oddziaływania elektrycznego między kulkami i jest wypadkową siły Coulomba między kulkami i oraz siły naprężenia nici i nie ma składowej wzdłuż osi Równanie ruchu układu wzdłuż osi ma postać:

stąd rzuty przyspieszeń kulek i na oś są równe

gdzie Analogicznie dla układu kulek i również połączonych nicią,

Wartość przyspieszenia kulki jest równa:

Wektor tworzy z osią kąt taki, że Równanie ruchu kulki w kierunku osi ma postać Stąd:

Analogicznie dla kulki otrzymujemy:

W jednorodnym polu magnetycznym ruch naładowanej cząstki jest złożeniem ruchu jednostajnego wzdłuż kierunku pola i ruchu po okręgu ze stałą prędkością kątową Siłą dośrodkową jest tu siła Lorentza. Mamy więc:

gdzie jest promieniem okręgu, a jest wartością składowej prędkości prostopadłej do wektora indukcji Otrzymujemy więc czyli:

Częstotliwość nie zależy od kierunku i wartości prędkości cząstki. Fakt ten wykorzystywany jest do wyznaczania efektywnych mas nośników prądu (elektronów i dziur) w półprzewodnikach.

Układ połączonych baterii stanowi źródło o pewnej wypadkowej sile elektromotorycznej i oporze wewnętrznym W przypadku (a) a w przypadku (b) Moc wydzielana na oporze dołączonym do źródła o danych i wynosi:

Przy danym moc osiąga maksimum dla W przypadku (a) należy więc do układu baterii podłączyć opór a w przypadku (b) Jak łatwo sprawdzić, moc wydzielana na optymalnie dobranym oporze w obu przypadkach wynosi tyle samo:

Także prąd płynący przez każdą z baterii i moc wydzielana na oporze wewnętrznym każdej z nich są w obu przypadkach takie same.

Przyjmijmy dla ustalenia uwagi, że ładunek płytki jest dodatni. Rozważmy sytuację, gdy płytka naładowana ładunkiem jest nieruchoma i znajduje się w odległości od jednej z okładek. Okładki kondensatora są zwarte drutem i uziemione, zatem napięcie między nimi wynosi zero. Wartości natężeń pola elektrycznego w obszarach zaznaczonych na rysunku wynoszą:

gdzie i to ładunki na okładkach kondensatora, jest powierzchnią płytki. Spełniony jest związek Ponieważ potencjał okładek kondensatora wynosi zero, na zewnątrz kondensatora nie ma pola elektrycznego, stąd Eliminując z powyższych równań i otrzymujemy związek Przesunięcie płytki o powoduje zmianę ładunku o czyli przepływ prądu między okładkami kondensatora o natężeniu

W wyniku zjawiska fotoelektrycznego na kulce zbiera się ładunek dodatni, a pochodzące od niego pole hamuje fotoelektrony. Wielkość ładunku zależy od pojemności kulki i jej potencjału Maksymalny potencjał kulki zależy od początkowej energii kinetycznej fotoelektronów. Ponieważ przyrost energii kinetycznej elektronów jest równy pracy sił pola kulki, więc przyjmując, że potencjał pola kulki i prędkość elektronów w nieskończoności wynoszą zero, dostajemy: (gdzie ładunek elektronu). Stąd (gdzie maksymalna energia fotoelektronu) a Zgodnie ze wzorem Einsteina dla zjawiska fotoelektrycznego (gdzie częstość światła). Ostatecznie

Rys. 1

Rys. 2

Niech oznacza ładunek płytki, jej powierzchnię, energię płytki, czyli sumę energii oddziaływania ładunków na poszczególnych elementach dielektryka. Na rysunku 1 przedstawiono dwa małe elementy płytki o powierzchniach odległe od siebie o Ładunek każdego elementu wynosi ich energia oddziaływania Po złożeniu ładunek płytki pozostaje niezmieniony, jej powierzchnia elementy odpowiadające poprzednio rozważanym mają powierzchnię a ich odległość wynosi (Rys. 2). Energia oddziaływania tych elementów Całkowita energia złożonego dielektryka wynosi Praca wykonana przy składaniu dana jest wzorem Po kolejnym złożeniu wykonana praca wynosi gdzie energia podwójnie złożonego dielektryka Szukana praca dana jest wzorem:

W chwili początkowej kondensator jest naładowany ładunkiem a jego energia wynosi gdzie jest napięciem między okładkami a przenikalnością elektryczną próżni. Załóżmy, że ruchoma okładka zatrzyma się, gdy sprężyna zostanie rozciągnięta o Do chwili zatrzymania ładunek na kondensatorze wzrośnie do wartości energia osiągnie wartość a źródło wykona pracę Zasada zachowania energii ma postać Otrzymujemy stąd równanie Ma ono rozwiązanie, gdy Stąd szukana maksymalna wartość napięcia Odpowiadająca jej odległość między okładkami ma wartość

Zadanie możemy też rozwiązać, rozważając siły działające na ruchomą okładkę kondensatora. Są to: siła sprężystości i siła przyciągania elektrostatycznego między okładkami Jeżeli okładka zatrzyma się, gdy to jej zmiana energii kinetycznej wynosi a z drugiej strony równa jest pracy wypadkowej siły działającej na okładkę:

Stąd otrzymujemy takie samo równanie na jak w poprzednim rozwiązaniu.

Ponieważ a to

Korzystając z tego, że gdzie to gęstość, - ciężar atomowy, a - liczba Avogadro, otrzymujemy:

a stąd

Podstawiając tablicowe wartości gęstości i ciężarów atomowych, dostajemy

Siła działająca na ładunek równa jest co do wartości sile, jaką ładunek działa na płytkę. Ładunek znajduje się w środku sześcianu, którego jedną ze ścian jest płytka. Zgodnie z prawem Gaussa strumień pola elektrycznego wytwarzanego przez ładunek przez powierzchnię tego sześcianu wynosi gdzie jest przenikalnością elektryczną próżni. Strumień pola przez powierzchnię płytki jest równy

gdzie jest elementem powierzchni płytki, a składową wektora natężenia pola elektrycznego prostopadłą do płytki w miejscu, w którym znajduje się i-ty element powierzchni. Gęstość powierzchniowa ładunku płytki wynosi szukana wartość siły działającej na płytkę dana jest wzorem

Zadanie możemy rozwiązać, korzystając z praw magnetostatyki lub z prawa indukcji Faradaya.

a) Rozważmy punkt w odległości od środka drutu (Rys. 1). Na swobodny elektron w tym punkcie działa siła Lorentza której składowa, równoległa do drutu, dana jest wzorem: Średnia wartość tej składowej na odcinku o długości jest równa Szukane napięcie wynosi:

Potencjał końca drutu jest wyższy niż potencjał jego środka.

b) Rozważmy odcinek drutu o długości (Rys. 2), obracający się z okresem między dwoma współśrodkowymi przewodzącymi okręgami o promieniach i gdzie Szybkość zmian strumienia pola magnetycznego w obwodzie przedstawionym na rysunku 2 ma wartość

Na początku rozważmy przypadek, gdy płytka porusza się pionowo w dół ze stałą prędkością Na swobodne elektrony w płytce działa w polu magnetycznym siła Lorentza gdzie jest wartością bezwzględną ładunku elektronu. W wyniku tego elektrony przemieszczają się na lewą stronę płytki. Powoduje to powstanie pola elektrycznego skierowanego jak na rysunku. Elektrony przestają się przemieszczać, gdy siła Lorentza zostaje zrównoważona przez siłę elektryczną czyli zachodzi związek Ponieważ grubość płytki jest dużo mniejsza od jej promienia, możemy ją traktować jako kondensator płaski, w którym napięcie między powierzchniami wynosi a ładunek na powierzchniach gdzie jest powierzchnią płytki. Gdy prędkość płytki rośnie, zmieniają się ładunki na jej powierzchniach, czyli przez płytkę płynie prąd o natężeniu

gdzie jest przyspieszeniem płytki. Na przewodnik z prądem w polu magnetycznym działa siła elektrodynamiczna, która w naszym przypadku ma zwrot pionowo w górę i wartość Równanie ruchu płytki ma postać Stąd szukane przyspieszenie jest równe

Rozpatrzmy najpierw przypadek bez przyłożonego napięcia. Brzeg kropli na powierzchni dielektryka pozostaje w spoczynku, gdy siły działające na jednostkę jego długości równoważą się. Niech kąt zwilżania w tym przypadku wynosi Mamy więc:

czyli

Dla znalezienia zmiany kąta zwilżania musimy wiedzieć, jak przyłożenie napięcia zmieni energię rozdziału faz ciecz-dielektryk. Przewodząca ciecz i metalowa elektroda tworzą kondensator o pojemności: gdzie oznacza pole powierzchni styku kropli z dielektrykiem. Energia kondensatora naładowanego do napięcia wynosi ale trzeba też uwzględnić, że podczas ładowania, źródło napięcia wykonuje pracę potrzebną do pokonania stałego napięcia przez przenoszony ładunek Całkowita zmiana energii układu źródło-kondensator wynosi więc:

Energia ta zmieni wartość energii rozdziału faz ciecz-dielektryk, czyli wartość napięcia powierzchniowego naładowana ciecz-dielektryk. Kąt zwilżania będzie teraz spełniał zależność:

a więc

Jeśli przewodnik poddamy jednostajnemu przyspieszeniu to elektrony przewodnictwa (przyjmujemy, że wewnątrz metalu zachowują się jak cząstki swobodne) doznają względem sieci krystalicznej metalu przyspieszenia co odpowiada ruchowi w polu elektrycznym :

Pole wywołuje przepływ prądu o gęstości gdzie oznacza przewodnictwo właściwe metalu. Wartość tego prądu można zmierzyć i (zmierzywszy również przyspieszenie i przewodnictwo właściwe) wyznaczyć żądany stosunek:

Opis doświadczeń i wyników pomiarów można znaleźć w Physical Review 8, 97 (1916).

Oznaczmy odległość początkową między kulkami przez i obliczmy ich prędkości gdy odległość ta osiągnie wartość Z zasady zachowania energii otrzymujemy

gdzie jest masą, a ładunkiem kulki.

Widać, że prędkości kulek zależą od ich położenia względnego oraz położenia początkowego

(*)

Podczas ruchu kulki zmienia się od 1 do 2. Podzielmy przemieszczenia kulek w obu rozważanych przypadkach na jednakową liczbę odcinków, dla których są takie same. Przemieszczenie kulki przy zmianie o wynosi i w drugim przypadku jest 3 razy większe niż w pierwszym: Z wynika, że dla danego prędkość kulki w pierwszym przypadku jest razy większa niż w drugim. Przy zmianie o małe średnie prędkości kulek również będą różnić się razy: Czasy, w których kulki przemieszczają się o są równe: gdzie Stosunek tych czasów w rozważanych przypadkach dany jest wzorem Całkowity czas ruchu w drugim przypadku wynosi

Podczas narastania indukcji pola magnetycznego w pierścieniu pojawia się siła elektromotoryczna Zgodnie z prawem indukcji Faradaya mamy

gdzie oznacza strumień indukcji przez powierzchnię cewki. Oznacza to, że w każdym punkcie pierścienia, stycznie do niego, na ładunki działa pole elektryczne o wartości gdzie jest promieniem pierścienia. Liniowa gęstość ładunku na pierścieniu wynosi a więc na odcinek pierścienia działa siła i moment siły względem jego środka to Całkowity moment siły "obracający" pierścień wynosi Ten moment siły nadaje pierścieniowi przyspieszenie kątowe gdzie jest momentem bezwładności pierścienia. Otrzymujemy więc

Ostatnia równość wynika z definicji strumienia jednorodnego pola przez pole koła. Po uproszczeniu powtarzających się czynników dostajemy:

i ze względu na początkowe wartości oraz ostatecznie otrzymujemy

Rys. 1

Rys. 2

1. Rozpatrzmy przypadek, gdy wektory indukcji pola magnetycznego oraz prędkości kątowej walca mają zwroty przeciwne (Rys. 1). Na swobodny elektron wewnątrz walca, poruszający się po okręgu o promieniu działa siła magnetyczna zwrócona na zewnątrz okręgu ( oznacza wartość bezwzględną ładunku elektronu). Wypadkowa siła działająca na elektron jest siłą dośrodkową, zatem siła elektryczna jest większa od siły magnetycznej i ma zwrot do środka okręgu ( jest natężeniem pola elektrycznego wewnątrz walca). Równanie ruchu elektronu ma postać stąd natężenie pola elektrycznego ma zwrot na zewnątrz walca, a jego wartość rośnie liniowo z odległością od środka walca. Rozważmy cienką warstwę cylindryczną o grubości wewnątrz walca (Rys. 2). Oznaczając przez gęstość ładunku wewnątrz tej warstwy, możemy zapisać prawo Gaussa

gdzie jest wysokością walca. Stąd

Gęstość ładunku wewnątrz walca jest stała i dodatnia, ładunek ujemny rozłożony jest na powierzchni walca.

2. Gdy wektory i mają zwroty przeciwne, siła magnetyczna działająca na swobodny elektron ma zwrot do środka okręgu, równanie ruchu elektronu ma postać Znak opisuje przypadek, gdy znak , gdy nierówność ma znak przeciwny. Szukana gęstość ładunku dana jest wzorem i może być dodatnia albo ujemna. Gdy gęstość ładunku wynosi 0.

a)

Gdy klucz znajduje się w położeniu potencjał dolnej okładki kondensatora jest taki sam jak potencjał klucza. Napięcie na kondensatorze nie zmienia się i wynosi 0.

b)

W chwili początkowej napięcia na obu kondensatorach wynoszą Po przełączeniu klucza do punktu kondensator ładuje się do napięcia Po ponownym przełączeniu do punktu przez źródło przepływa ładunek, napięcie na obu kondensatorach maleje o tę samą wartość Zgodnie z prawem Kirchhoffa Stąd napięcie na drugim kondensatorze wynosi Rozumując analogicznie, otrzymujemy, że po drugim powrocie klucza do położenia napięcie na kondensatorze wynosi a po -tym powrocie Po odpowiednio długim czasie dolny kondensator rozładuje się.