Artykuł źródłowy w wersji do druku [application/pdf]: (75 KB)
Punkty
należą odpowiednio do boków
trójkąta
proste
przecinają się w jednym
punkcie. Proste
i
przecinają prostą równoległą do
przechodzącą przez punkt
odpowiednio w punktach
i
. Udowodnij, że punkt
jest środkiem odcinka
Artykuł źródłowy w wersji do druku [application/pdf]: (75 KB)
Punkty
są punktami styczności okręgu wpisanego w trójkąt
odpowiednio do boków
. Wykaż, że
proste
przecinają się w jednym punkcie (tzw. punkcie
Gergonne’a).
Rozwiązanie
Zachodzą następujące równości odcinków stycznych do okręgu:
,
,
. Stąd
Każde dwa wierzchołki sześciokąta połączono odcinkiem w jednym z dwóch
kolorów, amarantowym lub seledynowym. Udowodnij, że z wierzchołków
sześciokąta można wybrać co najmniej jeden trójkąt o wszystkich bokach w
tym samym kolorze.
W kole o promieniu 1 rozmieszczono 7 punktów, przy czym odległość między
dowolnymi dwoma z nich jest niemniejsza niż 1. Wykaż, że jeden z tych
punktów jest środkiem koła.
Artykuł źródłowy w wersji do druku [application/pdf]: (79 KB)
Rozwiązać równanie
w liczbach całkowitych
Rozwiązanie
Łatwo sprawdzić, że wartość wyrażenia
może dać
przy dzieleniu przez 7 wszystkie reszty z wyjątkiem 2 oraz 4. Potęgi dwójki
dają jedynie reszty 1, 2, 4. Rozważane równanie może więc być spełnione
tylko wtedy, gdy
; to zaś ma miejsce jedynie dla
wykładników
podzielnych przez 3.
Jeśli więc równanie
jest spełnione, to
jest sześcianem liczby całkowitej. Dla liczb całkowitych
wartość
leży pomiędzy
a
, więc
nie jest sześcianem. Dla
wartość
jest
ujemna. Dla
dostajemy równanie sprzeczne
.
Pozostaje wartość
, która wraz z
daje jedyne
rozwiązanie równania.
Artykuł źródłowy w wersji do druku [application/pdf]: (79 KB)
Dany jest trójkąt
Rozważamy punkt
zmieniający swoje
położenie na boku
Prosta styczna do okręgów wpisanych
w trójkąty
i
, rozłączna z odcinkiem
przecina odcinek
w punkcie
Udowodnić, że wszystkie
uzyskane w ten sposób punkty
leżą na pewnym okręgu.
Rozwiązanie
Przyjmijmy, że okręgi wpisane w trójkąty
i
są
styczne do boku
odpowiednio w punktach
i
;
do prostej przechodzącej przez
– odpowiednio w punktach
i
; zaś do odcinka
– odpowiednio w punktach
i
Punkty styczności z okręgiem wpisanym w trójkąt wyznaczają na jego
bokach odcinki o długościach wyrażających się znanymi wzorami:
Po dodaniu stronami:
Odnotujmy także zależności
Odcinki
i
są symetryczne względem wspólnej osi
symetrii obu okręgów. Możemy zatem przepisać ostatnią równość jako
.
Z uzyskanych związków wnosimy, że
To znaczy, że punkt
leży na okręgu o środku
i promieniu
zależnym jedynie od trójkąta
a nie od położenia punktu
na boku
W pewnym czworościanie każdy wierzchołek połączono odcinkiem ze
środkiem okręgu opisanego na przeciwległej ścianie. Okazało się, że
otrzymane odcinki są wysokościami czworościanu. Wykaż, że czworościan
ten jest foremny.
Rozwiązanie
Zauważmy, że jeżeli odcinek łączący wierzchołek czworościanu ze środkiem
okręgu opisanego na przeciwległej ścianie jest jednocześnie wysokością tego
czworościanu, to krawędzie wychodzące z tego wierzchołka są równej
długości. Oznaczmy wierzchołki czworościanu przez
oraz
długość krawędzi wychodzących z wierzchołka
przez
,
gdzie
. Wtedy krawędź
, gdzie
,
wychodzi z wierzchołka
oraz z wierzchołka
. Oznacza to,
że
, a więc czworościan jest foremny.
Artykuł źródłowy w wersji do druku [application/pdf]: (79 KB)
Zadanie 614 zaproponował pan Paweł Najman z Jaworzna.
Wyznaczyć wszystkie liczby wymierne
niecałkowite, dla których
wartość wyrażenia
jest liczbą całkowitą.
Rozwiązanie
Niech
będzie jedną z szukanych liczb. Zapisujemy ją
w postaci nieskracalnego ułamka
o mianowniku
Liczba
ma być całkowita, co oznacza, że
dzieli się przez
Stąd w szczególności
wynika, że
dzieli się przez
więc
Zatem
dzieli się przez 27.
Stąd wniosek, że liczba
jest podzielna przez 27; innymi
słowy,
dzieli się przez 9. Skoro zaś
jest liczbą
względnie pierwszą z
(czyli z 3), liczba
musi być
podzielna przez 9.
Dla pewnego
całkowitego mamy więc
skąd
Na odwrót, gdy
ma taką postać, wówczas liczba
jest całkowita – o czym można się przekonać, analizując
„wstecz” wcześniejsze rozumowanie, albo po prostu sprawdzając rachunkiem,
że wartość tego wyrażenia wynosi
Szukanymi liczbami wymiernymi są więc liczby postaci
(
całkowite).
Artykuł źródłowy w wersji do druku [application/pdf]: (1111 KB)
Zadanie pochodzi z książki M. Gardnera The Colossal Book of Mathematics,
wyd. W. W. Norton & Company, 2001.
Wyobraźmy sobie dętkę z bardzo rozciągliwej gumy, pustą w środku, z dziurką
(otwartą buzią) oraz zaczepiony o nią obwarzanek. Czy dętka, odpowiednio się
rozciągając i zniekształcając, może zjeść obwarzanek?
Rozwiązanie
Dętka może zjeść obwarzanek, ale musi się „wywlec” na drugą stronę:
W kuli wywiercono na wylot otwór w kształcie walca o wysokości 6 cm,
przechodzący przez środek kuli. Jaka jest objętość pozostałej części
kuli?
Wskazówka
Na pierwszy rzut oka wydaje się, że danych jest za mało. A może to właśnie
jest pewną wskazówką?
Rozwiązanie
Jedno z nietypowych rozwiązań może wyglądać tak: zadanie powinno mieć
jednoznaczne rozwiązanie, gdyż inaczej nie zaproponowano by go. Jeśli
istnieje jednoznaczne rozwiązanie, to objętość poszukiwanej bryły jest
stała, a więc będzie taka sama, gdy przyjmiemy, że promień otworu
jest zerowy. Znaczy to, że objętość pozostałej części będzie równa
objętości kuli o średnicy 6 centymetrów. (Wg Gardnera rozwiązanie
to podał John W. Campbell, wydawca Astounding Science Fiction.)
Proponujemy zweryfikowanie tego rozumowania poprzez przeprowadzenie
standardowego rachunku, nie zrażając się tym, że danych jest jakby
za mało.
Artykuł źródłowy w wersji do druku [application/pdf]: (146 KB)
Jak wiadomo, sześcian dzieli się na 27 sześcianów o trzy razy krótszej
krawędzi. Jaka jest najmniejsza liczba cięć, które pozwolą to zrealizować?
Uzyskane w jakimś cięciu kawałki można ułożyć jedne na drugich i ciąć za
jednym zamachem.
Rozwiązanie
Pomalujmy sześcian jaskrawą farbą przed pocięciem. Po pocięciu jeden
z sześcianików będzie miał wszystkie ściany niepomalowane. A ścian tych
jest 6. Ponieważ żadnych dwóch z nich nie można otrzymać w jednym
cięciu, więc mniej ich być nie może (a czy może być 6?).
Wykazać, że w czworościanie ortocentrycznym środki ciężkości ścian,
spodki wysokości czworościanu oraz punkty dzielące odcinki łączące
ortocentrum czworościanu z jego wierzchołkami w stosunku
(licząc
od wierzchołków) leżą na jednej sferze.
Środek ciężkości czworościanu ortocentrycznego, jego ortocentrum i
środek sfery na nim opisanej leżą na jednej prostej, a ponadto środek
ciężkości jest środkiem odcinka łączącego pozostałe dwa wymienione
punkty.
Rozwiązanie
W czworościanie ortocentrycznym
niech
będzie
środkiem sfery opisanej, a
i
– środkami krawędzi
i
. Przez
oznaczmy środek odcinka
,
czyli środek ciężkości czworościanu
. Niech
będzie
punktem symetrycznym do
względem
(rysunek). Punkty
leżą wtedy na jednej prostej, a
jest środkiem
odcinka
. Wobec tego chcemy wykazać, że
jest
ortocentrum czworościanu
.
Zauważmy, że czworokąt
jest równoległobokiem.
W szczególności proste
i
są równoległe. Z definicji
punktów
i
wynika, że odcinki
i
są
prostopadłe, więc również
. Stąd i z prostopadłości
prostych
i
(
jest ortocentryczny!)
wynika, że płaszczyzna
jest prostopadła do prostej
.
W takim razie prosta
jest prostopadła do prostej
.
Analogicznie dowodzimy, że
jest prostopadła również do
prostej
.
To zaś oznacza, że jest prostopadła do całej płaszczyzny
, czyli
stanowi wysokość czworościanu
. Podobnie dowodzimy, że
proste
są wysokościami rozpatrywanego czworościanu, co
kończy dowód.
Wykazać, że jeżeli w czworościanie
wysokości
poprowadzone z wierzchołków
i
przecinają się, to również
wysokości poprowadzone z wierzchołków
i
przecinają
się.
Rozwiązanie
Niech
będzie punktem przecięcia wysokości czworościanu
poprowadzonych z wierzchołków
i
Mamy
,
więc też
i analogicznie
. W takim razie
płaszczyzna
jest prostopadła do krawędzi
, w szczególności
. Na prostej
wybierzmy taki punkt
, że
. Zatem płaszczyzna
jest prostopadła do krawędzi
. Niech
i
będą wysokościami trójkąta
(rysunek obok). Prosta
jest prostopadła zarówno
do
, jak i do
(bo leży w płaszczyźnie prostopadłej
do tej krawędzi). Jest więc wysokością czworościanu
poprowadzoną z wierzchołka
. Analogicznie dowodzimy, że również
jest wysokością danego czworościanu. Te dwie proste mają punkt
wspólny będący ortocentrum trójkąta
. Dowód jest więc
zakończony.
Wszystkie kąty płaskie przy wierzchołku
czworościanu
są proste. Wykazać, że rzut prostokątny
punktu
na
płaszczyznę
jest ortocentrum trójkąta
Rozwiązanie
Skoro
, to
a więc
Ponadto
skąd
Zatem płaszczyzna
jest prostopadła do prostej
W takim razie
.
Analogicznie udowodnimy, że
Zatem punkt
jest
ortocentrum trójkąta