Przeskocz do treści

pierwsza strona

Wydanie Delty - lipiec 2019 r.

Krótka historia ciemnej materii

Wojciech Hellwing

o artykule ...

  • Publikacja w Delcie: lipiec 2019
  • Publikacja elektroniczna: 1 lipca 2019
  • Autor: Wojciech Hellwing
    Afiliacja: Instytut Kosmologii i Grawitacji, Uniwersytet w Portsmouth
  • Wersja do druku [application/pdf]: (385 KB)

Ciemna materia i problem wyjaśnienia jej fizycznej natury to jedna z największych zagadek współczesnej nauki. Materia ta, w przeciwieństwie do znanej nam dobrze materii "świecącej" (lub też, jak kto woli, jasnej), pozostaje wciąż nieuchwytna we wszystkich ziemskich eksperymentach. O istnieniu tej tajemniczej formy materii, która nie oddziałuje elektromagnetycznie ani silnie jądrowo, najbardziej przekonani są astronomowie. Bez ciemnej materii prawie nic, co obserwujemy w sferach niebieskich, nie miałoby sensu i nie dało się wyjaśnić za pomocą znanych nam praw fizyki. Może się wydawać, że istnienie niewidocznej ciemnej materii jest pomysłem rodem z powieści science-fiction. Idea, że może istnieć materia, której nasze zwyczajne zmysły nie mogą uchwycić, jest jednak bardzo stara. Przyjrzyjmy się zatem jej historii.

artykuły

Astronomia

  1. Astronomia Niebo jak własna kieszeń

    Niebo w lipcu (2019)

    Zaczęła się druga połowa 2019 roku. Lipiec to pierwszy miesiąc z wyraźnie skracającymi się dniami i wydłużającymi nocami. W trakcie miesiąca Słońce przejdzie przez gwiazdozbiór Bliźniąt, kończąc lipiec w środku gwiazdozbioru Raka, obniżając przy tym deklinację z 23 do |18○: Wskutek tego dzień skróci się o ponad godzinę, do 15,5 godziny ostatniego dnia miesiąca...

Astrofizyka

  1. Astrofizyka Prosto z nieba

    Kokon czy struga?

    W sierpniu 2017 roku detektory LIGO i Virgo zarejestrowały fale grawitacyjne powstałe podczas zderzenia się dwóch gwiazd neutronowych. Gwiazdy neutronowe to bardzo gęste obiekty o masie porównywalnej do masy Słońca, ale o średnicy przeciętnego miasta (∼ 10 km); a przez to gęstsze od jąder atomowych. Zderzenie nastąpiło w odległości "jedynie" 130 milionów lat świetlnych od naszej Galaktyki (40 milionów parseków), w konstelacji Hydry.

Fizyka

  1. obrazek

    autor zdjęcia: Joichi Ito, CC BY 2.5

    Murray Gell-Mann

    autor zdjęcia: Joichi Ito, CC BY 2.5

    Murray Gell-Mann

    Fizyka Aktualności (nie tylko) fizyczne

    Człowiek, który zrozumiał Wszechświat

    Kiedy fizycy teoretycy obliczają prawdopodobieństwo oddziaływania cząstek, mogą zamiast cząstki znikającej podczas tego oddziaływania rozważać pojawiającą się antycząstkę o energii i składowych pędu przeciwnego znaku niż odpowiednie wielkości opisujące znikającą cząstkę - wynik wyjdzie ten sam.

  2. Fizyka

    Wyniki LXVIII Olimpiady Fizycznej

    W roku 2018/19 odbyła się kolejna, LXVIII Olimpiada Fizyczna. Ostatni jej stopień miał miejsce w Warszawie w dniach 6-9 kwietnia 2019 roku. Pierwszego dnia zawodnicy rozwiązywali zadanie doświadczalne, polegające na wyznaczeniu oporu właściwego materiału rurki (była to rurka aluminiowa), używając silnego magnesu oraz cewki i oscyloskopu. Cewka i oscyloskop służyły do pomiaru siły elektromotorycznej indukowanej w rurce podczas opadania magnesu. Trudność polegała na powiązaniu oporu właściwego materiału rurki z prędkością spadania magnesu w rurce. Związek ten można znaleźć, rozpatrując zmiany energii w układzie, ale nie jest to proste.

Grawitacja i Wszechświat

  1. Grawitacja i Wszechświat

    Krótka historia ciemnej materii

    Ciemna materia i problem wyjaśnienia jej fizycznej natury to jedna z największych zagadek współczesnej nauki. Materia ta, w przeciwieństwie do znanej nam dobrze materii "świecącej" (lub też, jak kto woli, jasnej), pozostaje wciąż nieuchwytna we wszystkich ziemskich eksperymentach. O istnieniu tej tajemniczej formy materii, która nie oddziałuje elektromagnetycznie ani silnie jądrowo, najbardziej przekonani są astronomowie. Bez ciemnej materii prawie nic, co obserwujemy w sferach niebieskich, nie miałoby sensu i nie dało się wyjaśnić za pomocą znanych nam praw fizyki. Może się wydawać, że istnienie niewidocznej ciemnej materii jest pomysłem rodem z powieści science-fiction. Idea, że może istnieć materia, której nasze zwyczajne zmysły nie mogą uchwycić, jest jednak bardzo stara. Przyjrzyjmy się zatem jej historii.

Informatyka

  1. obrazek

    Informatyka

    Wyniki XXVI Olimpiady Informatycznej

    W dniach 9-12 kwietnia 2019 roku w Warszawie odbyły się zawody finałowe XXVI Olimpiady Informatycznej. Zostało do nich zakwalifikowanych 95 zawodników. W ciągu dwóch dni zawodów uczestnicy mieli do rozwiązania w sumie sześć zadań programistycznych ocenianych od 0 do 100 punktów.

Algorytmy

Matematyka

  1. obrazek

    Matematyka

    Wyniki XIV Olimpiady Matematycznej Juniorów

    W XIV Olimpiadzie Matematycznej Juniorów (dawniej Gimnazjalistów), adresowanej do uczniów gimnazjum oraz szkół podstawowych, wzięło udział 11 592 uczniów z 1486 szkół (w tym 7189 uczniów z 924 szkół podstawowych). W zawodach II stopnia wzięło udział 1753 uczniów z 877 szkół (w tym 923 uczniów z 498 szkół podstawowych). W zawodach III stopnia wzięło udział 257 uczniów ze 166 szkół (w tym 132 uczniów z 93 szkół podstawowych).

Geometria różniczkowa

Stereometria

  1. Stereometria

    Przyroda geometrą

    Istnieje nieskończenie wiele brył geometrycznych, którymi matematycy nigdy dotąd się nie zajmowali, bo po prostu nie były one dla nich wystarczająco interesujące. Czasem jednak zdarza się, że i niematematyk natrafi na coś, co z pewnych powodów okaże się ważne, a wtedy robi się naprawdę ciekawie.

Kryptologia

Zastosowania matematyki

  1. Zastosowania matematyki Nowe pomysły

    Czy przestępstwa można przewidzieć?

    Walka z przestępczością jest jednym z podstawowych zadań każdej władzy, od jej skuteczności zależy jakość życia obywateli. Nic więc dziwnego, że rozmaite instytucje publiczne starają się zaprzęgać do tego celu metody statystyczne i uczenie maszynowe. Opowiem tu pokrótce, jak wygląda w praktyce "maszynowe" przewidywanie przestępstw i czy daje zadowalające rezultaty. Skupię się na miastach Ameryki Północnej, ponieważ tam tego typu systemy są najbardziej rozwinięte. Aby uniknąć rozważań natury prawnej, przestępstwem będę dla uproszczenia nazywał każde złamanie prawa, niezależnie od tego, czy formalnie kwalifikuje się jako czyn zabroniony, wykroczenie czy przestępstwo.

  2. Zastosowania matematyki

    Nieoczekiwane zastosowania szeregu harmonicznego

    Problem 2. Do dyspozycji mamy nieograniczoną liczbę prostopadłościennych cegieł o jednakowym rozmiarze i masie. Cegły ustawiamy jedna na drugiej - bez użycia żadnych materiałów klejących. Jak bardzo najwyżej położona cegła może być wysunięta w stosunku do cegły położonej najniżej? Rozkład masy w każdej cegle jest jednorodny.

Biologia

  1. Biologia Życie na żywo

    Towarzyszą życiu od początku

    Dziś nie będzie ani lekko, ani śmiesznie. Problem zachorowań dzieci i dorosłych na odrę zrobił się (dosłownie) śmiertelnie poważny. Temat wiąże się bezpośrednio z ruchami antyszczepionkowymi. Przedstawię tylko dane, bez argumentacji. Na jakąkolwiek rzeczową debatę o tym brak tu miejsca. Zacznijmy od podstawowych faktów.

zadania


tematy

stałe rubryki

autorzy