Przeskocz do treści

Delta mi!

Niebo jak własna kieszeń

Niebo w sierpniu (2020)

Ariel Majcher

o artykule ...

  • Publikacja w Delcie: sierpień 2020
  • Publikacja elektroniczna: 1 sierpnia 2020
  • Wersja do druku [application/pdf]: (222 KB)

Sierpień jest miesiącem, w którym szybko ubywa dnia. W jego trakcie wysokość górowania Słońca zmniejsza się o ponad  ○ 10 ; a czas jego przebywania nad widnokręgiem o prawie dwie godziny. Słońce zaczyna sierpień w środku gwiazdozbioru Raka. 10 sierpnia nasza Gwiazda Dzienna przechodzi do gwiazdozbioru Lwa, a 12 dni później w odległości około  ○ |0;5 mija Regulusa, najjaśniejszą gwiazdę konstelacji.

W tym miesiącu kończy się w Polsce sezon na obserwacje łuku okołohoryzontalnego i obłoków srebrzystych. Aby mieć szansę na ujrzenie pierwszego z wymienionych zjawisk, trzeba się udać na południe od naszych granic, natomiast drugiego - na północ.

Sierpień zacznie się spotkaniem Księżyca z parą dwóch największych planet Układu Słonecznego. Srebrny Glob przejdzie przez pełnię 3 sierpnia, niestety tym razem bez zaćmienia. Pierwszego dnia miesiąca oświetlona w 96% tarcza Księżyca wzejdzie w odległości 3,5○ od planety Jowisz, a niecałe |8○ dalej na wschód pokaże się planeta Saturn. Do godziny 2:30, tuż przed zachodem wszystkich trzech ciał Układu Słonecznego, naturalny satelita Ziemi zbliży się do Jowisza na  ○ 2,5 . Kolejnego wieczora Księżyc prawie w pełni wzejdzie już ponad 4 ○ na południowy wschód od Saturna.

Obie planety w drugiej połowie lipca przeszły przez opozycję względem Słońca i w sierpniu nadal są dobrze widoczne. Jednak ze względu na to, że przebywają w Strzelcu, ich warunki obserwacyjne szybko ulegną pogorszeniu. W sierpniu przesuną się wyraźnie na południowy zachód i zaczną zachodzić przed godziną 2. Z każdym kolejnym tygodniem zauważalnie zmniejszy się czas, przez który można je obserwować. Obecnie zarówno Jowisz, jak i Saturn poruszają się ruchem wstecznym i przez cały miesiąc utrzymują między sobą dystans około  ○ |8 . Do końca miesiąca jasność Jowisza spadnie do |− 2,5m, a średnica jego tarczy zmniejszy się do 44". W tym samym czasie jasność Saturna zmniejszy się do |+0,3m, ale średnica jego tarczy utrzyma wartość 18".

Księżyc powędruje dalej, wspinając się coraz wyżej i jednocześnie zmniejszając fazę. W dniach 6-7 sierpnia tarcza Srebrnego Globu przetnie gwiazdozbiór Wodnika, przechodząc około  ○ 7 na południe od planety Neptun, szykującej się do wrześniowej opozycji. Z tego względu Neptun porusza się już ruchem wstecznym i do końca miesiąca zbliży się do gwiazdy φ Aquarii na |2,5○. Obecny sezon obserwacyjny ostatnia z planet spędzi na północny wschód od niej. W sierpniu jasność Neptuna wynosi  m + 7,8 , a zatem podczas spotkania z Księżycem zginie w jego blasku. Trzeba zapamiętać jego położenie na niebie i wrócić tam, gdy Księżyc zmniejszy blask i odsunie się od planety.

W sierpniu przez opozycję przechodzi planeta karłowata (1) Ceres, która po przeciwnej stronie Ziemi niż Słońce znajdzie się 28 sierpnia, a przez cały miesiąc zakreśli fragment łuku od 9 do |6○ na północ od gwiazdy Fomalhaut, najjaśniejszej gwiazdy Ryby Południowej. W tym czasie Ceres pojaśnieje do  m |+ 7,7 , czyli porównywalnie do Neptuna, a zatem do jej obserwacji potrzebna jest bezksiężycowa noc i przynajmniej lornetka. Ceres znajduje się bliżej Słońca i Ziemi od Neptuna, stąd wędruje po niebie znacznie szybciej od niego i przez cały miesiąc przemierzy po niebie około 6 ○. Po drodze 6 sierpnia zbliży się na 5' do świecącej z jasnością  m |+ 3,6 gwiazdy 88 Aquarii, natomiast 18 sierpnia przejdzie 6' od gwiazdy 6. wielkości HIP 113673.

9 sierpnia Księżyc zmniejszy fazę do 74% i dotrze na 3,5○ do Marsa. Czerwona Planeta w sierpniu pokona odcinek |9○ w południowo-wschodniej części gwiazdozbioru Ryb, szykując się do październikowej opozycji. Jednak wciąż porusza się ruchem prostym. W tym miesiącu Mars znacznie zbliży się do Ziemi i wyraźnie zwiększy jasność, z -1,1 do |− 1,8m. Jednocześnie średnica jego tarczy urośnie od 15 do 19", a faza z 86 do 92%. Pod koniec nocy astronomicznej Mars wznosić się będzie na wysokości przekraczającej  ○ |35 , a zatem ponad  ○ 20 wyżej niż podczas poprzedniej opozycji w 2018 roku.

Przez gwiazdozbiór Barana wędruje planeta Uran, do której w sierpniu Mars zbliży się do 13○. W połowie miesiąca, 15 sierpnia, Uran zmieni kierunek ruchu z prostego na wsteczny, rozpoczynając tym samym okres najlepszej widoczności w tym sezonie obserwacyjnym. Planeta w tym sezonie kreśli swoją pętlę niewiele ponad  ○ |0,5 od gwiazdy 6. wielkości 29 Ari, która bardzo dobrze nadaje się na gwiazdę do porównania dla Urana. Planeta jest o 0,3m jaśniejsza. Księżyc spotka się z Uranem 11 sierpnia, przechodząc wtedy 4 |○ od niego i prezentując tarczę w fazie 56%.

W kolejnych dniach Srebrny Glob podąży ku nowiu 19 sierpnia. O tej porze roku ekliptyka rano tworzy duży kąt z widnokręgiem, a zatem Księżyc da się obserwować prawie do samego nowiu. Po drodze odwiedzi on gwiazdozbiory Byka, Bliźniąt i Raka. Oprócz Księżyca na porannym nieboskłonie króluje planeta Wenus, która 13 sierpnia osiągnie maksymalną elongację zachodnią, oddalając się na prawie 46 ○ od Słońca. Planeta w sierpniu przemierzy |30○, zaczynając miesiąc niecałe 2○ na południe od gwiazdy ζ Tauri, czyli południowego rogu Byka. Potem Wenus przetnie północny kraniec Oriona i przejdzie do Bliźniąt, mijając 23 sierpnia Mebsutę, czyli ζ Gem, w odległości 0,5○, a 4 dni później gwiazdę Wasat, czyli δ Gem, w odległości 2○. W tym czasie jasność planety spadnie z -4,4 do  m |− 4,2 .

Księżyc tuż po ostatniej kwadrze, 12 sierpnia, przejdzie 9○ na południe od Plejad. Dobę później faza Księżyca zmniejszy się do  ○ 36 i przetnie linię łączącą Hiady z Plejadami, zbliżając się na niecałe 5○ do Aldebarana i jednocześnie na |2○ do ε Tauri, czyli najbardziej na północ położonej gwiazdy Hiad. Dwa dni później, 14 sierpnia, faza Księżyca spadnie do 27%, a jego tarcza dotrze na  ○ 8 do gwiazdy El Nath, czyli północnego rogu Byka. Jeszcze kolejnego ranka Srebrny Glob w fazie 18% dotrze na |6○ do Wenus, a między nim a planetą znajdą się jeszcze gwiazdy |η i µ Gem. 16 sierpnia sierp Księżyca zwęzi się do 11% i zajmie pozycję prawie w połowie drogi między parą gwiazd Kastor i Polluks z Bliźniąt a planetą Wenus. Cały układ na godzinę przed wschodem Słońca wzniesie się na około |20○. Następnego ranka sierp Księżyca pokaże fazę 5% i znajdzie się |7○ pod Polluksem. Natomiast 18 sierpnia, dobę przed nowiem, być może uda się dostrzec bardzo cienki sierp Księżyca, w fazie  ○ 1 , ale na wysokości zaledwie  ○ |3 nad widnokręgiem.

Po nowiu Srebrny Glob przejdzie na niebo wieczorne, a tam ekliptyka jest nachylona niekorzystnie i ciekawe spotkanie czeka Księżyc dopiero 26 sierpnia, gdy po I kwadrze pokaże się 8○ na północny wschód od Antaresa, a dwa dni później, już w fazie zwiększonej do 81%, dotrze na 1,5○ do Nunki i jednocześnie  ○ 4 do Jowisza. 29 sierpnia Księżyc minie Saturna w odległości 3○.

Jak co roku w okolicach 13 sierpnia maksimum aktywności mają meteory z roju Perseidów. W tym roku ich obserwacje zakłóci Księżyc po ostatniej kwadrze, świecący na tle gwiazdozbioru Byka, jakieś 40 ○ pod radiantem roju. Gdyby nie to, można by liczyć na ponad 100 zjawisk na godzinę. Jednak po wschodzie Księżyca liczba widocznych meteorów znacznie się zmniejszy.