Przeskocz do treści

Delta mi!

Niebo jak własna kieszeń

Niebo w kwietniu (2018)

Ariel Majcher

o artykule ...

  • Publikacja w Delcie: kwiecień 2018
  • Publikacja elektroniczna: 29 marca 2018
  • Wersja do druku [application/pdf]: (64 KB)

Nastał kwiecień, a zatem wiosna w pełni, a dodatkowo - po zmianie czasu na letni - Słońce zachodzi około godziny 20 i wznosi się w południe na ponad  ○ |50 ; pozostając na nieboskłonie przez prawie 15 godzin. Zatem na obserwacje nocnego nieba, a zwłaszcza słabszych obiektów, pozostaje coraz mniej czasu.

Wśród planet Układu Słonecznego ostatnie dwie z nich, Uran i Neptun, znajdą się zbyt blisko Słońca i znikną w jego blasku. Neptun przeszedł przez koniunkcję ze Słońcem na początku marca, natomiast Uran zrobi to samo w drugiej połowie kwietnia. Następnie obie planety wyjdą na niebo poranne, lecz niekorzystne nachylenie ekliptyki do widnokręgu o tej porze doby i jasne tło nieba sprawi, że na dobre warunki obserwacyjne obu planet trzeba zaczekać do połowy lipca, gdy nocne niebo odpowiednio się ściemni i wzniosą się one wyżej ponad linię horyzontu.

obrazek

NASA/JPL-Caltech

Uran

NASA/JPL-Caltech

Uran

Jak pisałem miesiąc temu, planeta Merkury pod koniec kwietnia znajdzie się w maksymalnej elongacji zachodniej wynoszącej  ○ 27 . Jednak mimo tego na dużych północnych szerokościach geograficznych planeta zginie w zorzy porannej. Bardzo dobrze widoczne są natomiast pozostałe cztery planety Układu Słonecznego. Wenus w trakcie miesiąca przemierzy na niebie dystans ponad  ○ 35 , przecinając cały gwiazdozbiór Barana, 24 kwietnia mijając Plejady i kończąc miesiąc niecałe 7○ na północny zachód od Aldebarana, 1○ na zachód od pary gwiazd 4. wielkości |κ i υ Tauri, wznosząc się godzinę po zmierzchu na wysokość wyraźnie ponad  ○ 10 . Do końca kwietnia Wenus oddali się od Słońca na  ○ 27 (widać od razu, co oznacza korzystne wieczorem i niekorzystne rano nachylenie ekliptyki do widnokręgu), lecz wygląd tarczy planety zmieni się bardzo niewiele: jasność nadal wyniesie − 3,9m, średnica 11". Troszeczkę spadnie faza, do 89%. 17 kwietnia Wenus minie Księżyc w wieku niecałych 2 dni i fazie 4%. Wieczorem oba ciała oddzieli dystans 6,5 stopnia.

obrazek

Następna po Wenus na nieboskłonie pojawi się planeta Jowisz, zbliżająca się do majowej opozycji. Początkowo Jowisz wzejdzie niecałe 2 godziny po Wenus, ale już w trzeciej dekadzie kwietnia obie planety będzie można dostrzec o tej samej porze, choć nie jednocześnie, ponieważ znajdą się one po przeciwnych stronach widnokręgu, i - przenosząc wzrok z jednej planety na drugą - trzeba sporo przekręcić głowę. Do końca miesiąca Jowisz zbliży się do gwiazdy Zuben Elgenubi ( α Lib) na odległość 4○. Jednocześnie blask planety urośnie do |−2,5m, natomiast średnica tarczy zwiększy się do 45". W kwietniu Jowisza czekają dwa spotkania ze Srebrnym Globem: najpierw 3 kwietnia wieczorem Księżyc w fazie 87% znajdzie się 4,5 stopnia na lewo od Jowisza; drugi raz 30 kwietnia Księżyc prawie w pełni przejdzie 3○ na północ od niego.

W drugiej części nocy coraz wyżej nad widnokręgiem wznoszą się planety Mars i Saturn. Obie planety zaczną miesiąc efektownie, od bliskiego spotkania. 2 kwietnia Mars zbliży się na mniej niż 1,5 stopnia do Saturna, pojawiając się razem z nim na nieboskłonie przed godziną 3 i górując o wschodzie Słońca. Potem Czerwona Planeta powędruje na wschód i do końca kwietnia oddali się od Saturna na prawie |15○. Ale nadal o świcie obie planety będą bliskie południka centralnego.

Obie planety zbliżają się do opozycji. Pierwszy przez nią przejdzie Saturn pod koniec czerwca, a następnie Mars - dokładnie miesiąc później. W związku z tym Saturn - jak przystało na planetę zewnętrzną -18 kwietnia zmieni kierunek swojego ruchu wśród gwiazd na wsteczny i przez cały miesiąc przesunie się o mniej niż 0,5 stopnia. Dzięki temu przez tak samo długi czas łatwa do odnalezienia będzie świecąca z jasnością |+6,5m gromada kulista M22, znajdująca się w kwietniu i maju niecałe 100' na południe i południowy wschód od planety z pierścieniami. Jeszcze bliżej M22 przejdzie Mars. 2 kwietnia, podczas koniunkcji z Saturnem, gromada znajdzie się tylko 22' na południe od Czerwonej Planety. W kwietniu jasność Saturna urośnie do  m |+ 0,3 , ale średnica tarczy utrzyma się na poziomie 17". W tym samym czasie blask Marsa zwiększy się do |− 0,4m, średnica jego tarczy urośnie do 11", nie zmieni się przy tym faza, która pozostanie na poziomie 88%. Obie planety spotkają się z Księżycem w dniach 7 i 8 kwietnia. Najpierw Księżyc w fazie 61% dotrze na  ○ 5 na zachód od Saturna (Mars znajdzie się |3○ dalej), dobę później faza Srebrnego Globu spadnie do 52%, a tym razem bliżej Księżyca znajdzie się Mars, zaś same planety oddzieli dystans |3○ .

Mars, jako najbliższa Ziemi planeta zewnętrzna, porusza się ruchem wstecznym najkrócej, tylko od miesiąca przed do miesiąca po opozycji. Za to w tym czasie pokonuje największy dystans, około 10,5 stopnia. Saturn, poruszając się ruchem wstecznym przez 4,5 miesiąca przesunie się o 4 stopnie mniej. Jowisz podczas ruchu wstecznego, trwającego 4 miesiące, pokonuje odległość niewiele mniejszą od Marsa, niecałe |10○. Uran na ruch wsteczny przeznacza 5 miesięcy, pokonując 4○, zaś Neptun w ciągu ponad półrocznego ruchu wstecznego przesuwa się o niecałe  ○ |3.

Księżyc zacznie miesiąc od pełni w gwiazdozbiorze Panny, 8 kwietnia przejdzie przez ostatnią kwadrę, 16 kwietnia przez nów, 22 przez I kwadrę i 30 ponownie przez pełnię. Po drodze zakryje kilka gwiazd o jasnościach od 3 do 5 magnitudo. W nocy z 3 na 4 kwietnia dojdzie do zakrycia gwiazdy 4. wielkości |γ Lib, przy fazie Księżyca 87%. Niestety, w Polsce Srebrny Glob wzejdzie, już ją zasłaniając i około 23:15 da się dostrzec tylko odkrycie, lecz kilka godzin później Księżyc dotrze do położonej |2○ dalej gwiazdy 5. wielkości |η Lib. Gwiazda zniknie za księżycową tarczą od około godziny 3:30 do 4:45.

4 i 5 dni później Księżyc zakryje trzy dość jasne gwiazdy Strzelca. 7 kwietnia dojdzie do powtórki: jaśniejsza, świecąca blaskiem |+ 3,9m gwiazda |µ Sgr wzejdzie około godziny 1:45, już zakryta przez Księżyc w fazie 62%. Do jej odkrycia trzeba poczekać mniej więcej godzinę. Tuż po tym za księżycową tarczą zniknie gwiazda 5. wielkości 15 Sgr. W tym przypadku Polskę przetnie północna granica zjawiska i do zakrycia dojdzie na południe od linii Gorzów Wlkp. - Częstochowa - Tarnów - Krosno. Dobę później faza naturalnego satelity Ziemi spadnie do 52%, a tej nocy Księżyc zakryje gwiazdę 3. wielkości Albaldiah ( π Sgr). Zjawisko potrwa od 4:30 do 5:50.

Kwiecień to miesiąc, w którym co roku promieniuje rój meteorów Lirydów. Radiant roju znajduje się |8○ na południowy zachód od Wegi, a jego maksimum spodziewane jest około 22 kwietnia. Prognozuje się wtedy około 20 meteorów na godzinę. W tym roku w obserwacjach przeszkodzi Księżyc w fazie 40%, lecz zajdzie on około godziny 1:30 i potem przez 2,5 godziny meteory powinny być bardzo dobrze widoczne. Zwłaszcza że ich radiant wzniesie się do tego czasu na prawie  ○ 70 .

W tym miesiącu maksimum swojej jasności osiąga miryda R Leo. Jej okres zmian blasku to 310 dni, a podczas maksimum może pojaśnieć do nawet |+ 4,5m. R Leo jest łatwa do odnalezienia, gdyż znajduje się 5○ na zachód od jasnej gwiazdy Regulus. Dodatkowo wyróżnia się ona wyraźnie czerwoną barwą. R Leo góruje około godziny 21.