Niebo jak własna kieszeń

Niebo w styczniu

Styczeń wykorzystujemy na walkę ze spowodowaną wyśrubowanymi postanowieniami noworocznymi depresją, poprawiając sobie humor obserwacjami Rzeki Erydan – szóstego co do wielkości, ale niezbyt charakterystycznego gwiazdozbioru widocznego o tej porze roku nad południowym horyzontem. W Eneidzie Wergiliusz utożsamia Erydan z jedną z rzek Hadesu, płynącą przez sielankową krainę zwaną Polami Elizejskimi; w to ekskluzywne miejsce trafiają po śmierci ludzie dobrzy, bohaterowie oraz naukowcy.

obrazek — Gwiazdozbiór Erydanu. Mapa nieba we współrzędnych równikowych; rozmiary gwiazd odzwierciedlają ich jasności w wielkościach gwiazdowych (x oznacza Zimną Plamę). [Mapkę nieba wykonano na podstawie mapy IAU/magazynu *Sky & Telescope* (Roger Sinnott & Rick Fienberg).]

Najjaśniejszy obiekt Erydanu to Achernar $\text{[math]}$ bardzo szybko rotująca gwiazda ciągu głównego (typ B6) o wyraźnym niebieskim kolorze. Nie jest, niestety, widoczna z Polski, tak jak i cała południowa część gwiazdozbioru otoczona egzotycznymi konstelacjami Zegara, Rylca, Złotej Ryby i Feniksa, dlatego za punkt odniesienia musi nam wystarczyć druga co do jasności Cursa ( $\text{[math]}$ Eri, $\text{[math]}$ ), znajdująca się tuż obok Rigla ( $\text{[math]}$ Ori). Erydan zawiera także inny ciekawy, niewidoczny gołym okiem obiekt głębokiego nieba, nazwany Zimną Plamą; jest to znacząco zimniejszy niż inne obszar mikrofalowego promieniowania tła wielkości kilku stopni łuku, który według kosmologów jest dowodem na obecność w tym kierunku ogromnej kosmicznej pustki (przestrzeni pozbawionej galaktyk) o rozmiarach przekraczających 150 Mpc.

W styczniu (5 I) Jowisz znajdzie się w opozycji (Bliźnięta): jego tarcza będzie wtedy całkowicie oświetlona przez Słońce, a planeta osiągnie jasność $\text{[math]}$ Jest to dobry czas do obserwacji, z przybierającym po nowiu (1 I) Księżycem; dzień przed pełnią, która wypada 16 I, Księżyc będzie w odległości paru stopni od Jowisza. Przed wschodem Słońca widać także Marsa w gwiazdozbiorze Panny (jasność zmieniająca się od $\text{[math]}$ do $\text{[math]}$ ), oraz Saturna w gwiazdozbiorze Wagi $\text{[math]}$ Słynna kometa C/2012 S2 (ISON) o jasności nieco poniżej $\text{[math]}$ będzie przemieszczać się w okolicy północnego bieguna nieba (7 I znajdzie się najbliżej Polaris), a $\text{[math]}$ I, gdy Ziemia przetnie tor orbity komety, możemy spodziewać się deszczu meteorów. Ciekawe wydają się także Kwadrantydy (maksimum 5 I), o radiancie w gwiazdozbiorze Wolarza.