Niebo jak własna kieszeń
Niebo w październiku
Wieczorami południowe niebo tuż nad horyzontem zajmuje okazały Wieloryb (łac. Cetus). Ten czwarty pod względem wielkości, gwiazdozbiór znajduje się w „wodnej” części nieba, obok rzeki Erydan i Ryb...

Gwiazdozbiór Wieloryba. Mapa nieba we współrzędnych równikowych; rozmiary gwiazd odzwierciedlają ich jasności w wielkościach gwiazdowych. [Mapkę nieba wykonano na podstawie mapy IAU/magazynu Sky & Telescope (Roger Sinnott & Rick Fienberg).]
W poprzednich miesiącach opisywaliśmy sprzeczkę pomiędzy królową Etiopii,
Kasjopeją, a bogiem oceanów, Posejdonem; prawdziwą ofiarą tej mitycznej
historii jest, niestety, Bogu ducha winien Wieloryb (w starożytności zwany
Potworem Morskim), pozbawiony życia przez Perseusza. Północno-zachodni
róg gwiazdozbioru Wieloryba dotyka ekliptyki, przez co czasami odwiedzają go
planetoidy i planety. Obecnie w tej okolicy, w gwiazdozbiorze Ryb, znajduje się
Uran
– idealnie do obserwacji, bo w opozycji w stosunku do
Słońca; w Wielorybie znajdzie się na moment pod koniec roku. Najbardziej
znaną atrakcją Wieloryba jest Mira,
Ceti, historycznie pierwsza znana
gwiazda zmienna. Pulsujący z okresem 332 dni czerwony olbrzym zmienia swój
promień z 300 do około 400 promieni Słońca, co oznacza, że w jego wnętrzu
zmieściłaby się orbita Ziemi, a także Marsa! Mira zmienia jasność
od
do około
– przez pewien czas nie jest więc
widoczna gołym okiem. Najjaśniejszą gwiazdą Wieloryba jest natomiast
Ceti, Deneb Kaitos (Ogon Wieloryba, inaczej Diphda czyli Żaba)
świecąca z
Z powodu położenia z dala od dysku Galaktyki
gwiazdozbiór Wieloryba pozwala na obserwację obiektów głębokiego
nieba np. galaktyki spiralnej M77 oraz mgławicy planetarnej NGC 246,
zwaną Pac-Manem lub Czaszką (w środku trójkąta wyznaczonego przez
i
Ceti).
Październikowe deszcze meteorów to Drakonidy (maks.
X, około
10 zdarzeń/h) oraz Orionidy (maks.
X, 20 zdarzeń/h). Jako że
nów Księżyca nastąpi 5 X, a pełnia 18 X, średnio jasne Orionidy mają
szansę rywalizować z malejącym Księżycem; dodatkowo, w trakcie
pełni nastąpi jego częściowe zaćmienie. W pierwszej połowie nocy
w gwiazdozbiorze Bliźniąt świeci Jowisz
wypatrywać
można także Marsa
we Lwie; Wenus (
Waga,
Skorpion i Wężownik) i Saturn
w Wadze znajdują się
nisko nad horyzontem po wschodniej stronie Słońca. 9 X to moment
maksymalnej elongacji wschodniej Merkurego
: planeta znajdzie
się w największej odległości od zachodzącego Słońca, co znacznie ułatwi jej
obserwacje.