Przeskocz do treści

Delta mi!

Niebo jak własna kieszeń

Niebo w październiku

Michał Bejger

o artykule ...

  • Publikacja w Delcie: październik 2013
  • Publikacja elektroniczna: 01-10-2013

Wieczorami południowe niebo tuż nad horyzontem zajmuje okazały Wieloryb (łac. Cetus). Ten czwarty pod względem wielkości, gwiazdozbiór znajduje się w „wodnej” części nieba, obok rzeki Erydan i Ryb...

obrazek

Gwiazdozbiór Wieloryba. Mapa nieba we współrzędnych równikowych; rozmiary gwiazd odzwierciedlają ich jasności w wielkościach gwiazdowych. [Mapkę nieba wykonano na podstawie mapy IAU/magazynu Sky & Telescope (Roger Sinnott & Rick Fienberg).]

Gwiazdozbiór Wieloryba. Mapa nieba we współrzędnych równikowych; rozmiary gwiazd odzwierciedlają ich jasności w wielkościach gwiazdowych. [Mapkę nieba wykonano na podstawie mapy IAU/magazynu Sky & Telescope (Roger Sinnott & Rick Fienberg).]

W poprzednich miesiącach opisywaliśmy sprzeczkę pomiędzy królową Etiopii, Kasjopeją, a bogiem oceanów, Posejdonem; prawdziwą ofiarą tej mitycznej historii jest, niestety, Bogu ducha winien Wieloryb (w starożytności zwany Potworem Morskim), pozbawiony życia przez Perseusza. Północno-zachodni róg gwiazdozbioru Wieloryba dotyka ekliptyki, przez co czasami odwiedzają go planetoidy i planety. Obecnie w tej okolicy, w gwiazdozbiorze Ryb, znajduje się Uran math – idealnie do obserwacji, bo w opozycji w stosunku do Słońca; w Wielorybie znajdzie się na moment pod koniec roku. Najbardziej znaną atrakcją Wieloryba jest Mira, math Ceti, historycznie pierwsza znana gwiazda zmienna. Pulsujący z okresem 332 dni czerwony olbrzym zmienia swój promień z 300 do około 400 promieni Słońca, co oznacza, że w jego wnętrzu zmieściłaby się orbita Ziemi, a także Marsa! Mira zmienia jasność od math  do około math – przez pewien czas nie jest więc widoczna gołym okiem. Najjaśniejszą gwiazdą Wieloryba jest natomiast math Ceti, Deneb Kaitos (Ogon Wieloryba, inaczej Diphda czyli Żaba) świecąca z  math  Z powodu położenia z dala od dysku Galaktyki gwiazdozbiór Wieloryba pozwala na obserwację obiektów głębokiego nieba np. galaktyki spiralnej M77 oraz mgławicy planetarnej NGC 246, zwaną Pac-Manem lub Czaszką (w środku trójkąta wyznaczonego przez math i  math Ceti).

Październikowe deszcze meteorów to Drakonidy (maks. math X, około 10 zdarzeń/h) oraz Orionidy (maks. math X, 20 zdarzeń/h). Jako że nów Księżyca nastąpi 5 X, a pełnia 18 X, średnio jasne Orionidy mają szansę rywalizować z malejącym Księżycem; dodatkowo, w trakcie pełni nastąpi jego częściowe zaćmienie. W pierwszej połowie nocy w gwiazdozbiorze Bliźniąt świeci Jowisz math  wypatrywać można także Marsa math  we Lwie; Wenus ( math  Waga, Skorpion i Wężownik) i Saturn math  w Wadze znajdują się nisko nad horyzontem po wschodniej stronie Słońca. 9 X to moment maksymalnej elongacji wschodniej Merkurego math : planeta znajdzie się w największej odległości od zachodzącego Słońca, co znacznie ułatwi jej obserwacje.