Przeskocz do treści

Delta mi!

Niebo jak własna kieszeń

Niebo w styczniu

Michał Bejger

o artykule ...

  • Publikacja w Delcie: styczeń 2013
  • Publikacja elektroniczna: 01-01-2013

Południowe niebo jest wieczorem zdominowane przez charakterystyczny Trójkąt Zimowy: Syriusz math i Procjon math z, odpowiednio, Wielkiego i Małego Psa, oraz Betelgeuza math w Orionie. Wewnątrz trójkąta znajdziemy Jednorożca (łac. Monoceros), gwiazdozbiór położony na równiku niebieskim i najlepiej widoczny w Polsce w zimie (zdefiniowany przez XVII-wiecznego holenderskiego astronoma Petrusa Planciusa).

obrazek

Gwiazdozbiór Jednorożca. Mapa nieba we współrzędnych równikowych; rozmiary gwiazd odzwierciedlają ich jasności w wielkościach gwiazdowych. [Mapkę nieba wykonano na podstawie mapy IAU/magazynu Sky & Telescope (Roger Sinnott & Rick Fienberg).]

Gwiazdozbiór Jednorożca. Mapa nieba we współrzędnych równikowych; rozmiary gwiazd odzwierciedlają ich jasności w wielkościach gwiazdowych. [Mapkę nieba wykonano na podstawie mapy IAU/magazynu Sky & Telescope (Roger Sinnott & Rick Fienberg).]

Południowe niebo jest wieczorem zdominowane przez charakterystyczny Trójkąt Zimowy: Syriusz math  i Procjon math  z, odpowiednio, Wielkiego i Małego Psa, oraz Betelgeuza math  w Orionie. Wewnątrz trójkąta znajdziemy Jednorożca (łac. Monoceros), gwiazdozbiór położony na równiku niebieskim i najlepiej widoczny w Polsce w zimie (zdefiniowany przez XVII-wiecznego holenderskiego astronoma Petrusa Planciusa).

Pierwsza co do wielkości gwiazda Jednorożca, math Mon math , jest w rzeczywistości efektownym układem potrójnym, którym zachwycał się jego odkrywca, słynny William Herschel (1738-1822; astronom i kompozytor, odkrywca Urana). Składniki układu to młode, jasne i masywne niebieskie gwiazdy typu B ( math  i  math ). Na pierwszy rzut oka niepozorny Jednorożec zawiera mnóstwo ciekawych obiektów: czerwonego nadolbrzyma V838 Monocerotis, którego wybuch i świetlne echo zarejestrowane przez teleskop Hubble’a stanowi jedno z najpiękniejszych zdjęć w historii astronomii, gwiazdę Plasketta (jest to jeden z najbardziej masywnych układów podwójnych, o masie szacowanej na około math ), mgławicę Rozetę (oko Jednorożca), Stożek oraz – adekwatnie do aktualnego sezonu – gromadę otwartą Choinka (w pobliżu „rogu” Jednorożca widocznego na mapce nieba), a także układ Kepler-10b zawierający pierwszą planetę typu ziemskiego odkrytą poza Układem Słonecznym.

Niezbyt szczęśliwie dla łowców meteorów tegoroczne Kwadrantydy (maks. 3-4 stycznia, 40 zjawisk/h, radiant w gwiazdozbiorze Wolarza widoczny na wschodzie w drugiej połowie nocy) mogą zostać przyćmione przez malejący w ostatniej kwadrze Księżyc (nów 11., pełnia 27.). Trzeciego stycznia Ziemia znajdzie się w peryhelium, tj. najbliżej Słońca na swej orbitalnej drodze; tego samego dnia Merkury znajdzie się w aphelium. Mars math  jest obecnie w Koziorożcu (dostępny tuż przed zachodem Słońca), a prawie niewidocznego gołym okiem Urana math  można szukać w gwiazdozbiorze Ryb, tuż obok Punktu Barana. Trudny do przegapienia Jowisz math bawi natomiast w towarzystwie Westy math , jednej z największych asteroid Układu Słonecznego, w okolicach Hiad i Aldebarana, w gwiazdozbiorze Byka. Poranne niebo upiększą Wenus ( math Strzelec) i Saturn ( math  Waga).