Przeskocz do treści

Delta mi!

Niebo w styczniu

Agnieszka Majczyna

o artykule ...

  • Publikacja w Delcie: styczeń 2012
  • Publikacja elektroniczna: 01-01-2012
  • Autor: Agnieszka Majczyna
    Afiliacja: Instytut Problemów Jądrowych

Styczeń, choć jest chłodny, dzięki długim, zimowym nocom sprzyja obserwacjom. Pierwsza połowa nocy należy do jasnego Jowisza (-2,5 mag) pojawiającego się w Rybach wraz z zachodem Słońca nad południowo-wschodnim horyzontem.

Każdego jednak dnia będzie on zachodził coraz wcześniej, by pod koniec miesiąca już przed północą chować się za widnokręgiem. Mars (+0,1 mag) wschodzi późnym wieczorem we Lwie nad wschodnim horyzontem. W drugiej zaś połowie nocy, niezbyt wysoko nad południowo-wschodnim horyzontem, w Pannie wschodzi Saturn (+0,7 mag). Neptun i Uran zachodzą razem ze Słońcem, więc raczej nie da się ich obserwować. Z kolei Wenus na początku miesiąca zachodzi krótko po Słońcu, ale z każdym dniem coraz później, by pod koniec miesiąca być widoczna bardzo wczesnym wieczorem. Wytrwałym i obdarzonym dobrym wzrokiem obserwatorom być może uda się dostrzec w Wężowniku Merkurego (-0,4 mag) w blasku wschodzącego Słońca.

obrazek

Jednym z najłatwiej rozpoznawalnych gwiazdozbiorów jest gwiazdozbiór Oriona, widoczny w Polsce od października do marca. Łatwo go odnaleźć ze względu na trzy gwiazdy – Mintaka math, Alnilam math i Alnitak math, tworzące pas Oriona. Układ tych gwiazd wskazuje na najjaśniejszą gwiazdę naszego nieba – Syriusza ( math CMa) na południowym wschodzie i na Aldebarana ( math Tau) na północnym zachodzie.

Rigel, choć ma oznaczenie math Orionis, przy swojej przeciętnej jasności +0,12 mag, jest najjaśniejszy w gwiazdozbiorze Oriona. Drugą co do jasności gwiazdą gwiazdozbioru Oriona jest Betelgeuse ( math Ori) z przeciętną jasnością +0,42 mag. Są jednak krótkie okresy, kiedy Betelgeuse w pełni zasługuje na swoją nazwę math Orionis i staje się najjaśniejszą gwiazdą Oriona. Rigel jest niebieskim nadolbrzymem typu widmowego B8 i klasy jasności Iab, o masie siedemnastu mas Słońca i promieniu 78 razy większym niż promień naszej dziennej gwiazdy. Jest także kilkadziesiąt tysięcy razy jaśniejszy niż Słońce. Według danych z satelity Hipparcos Rigel jest oddalony od Słońca o 770 lat świetlnych (240 parseków). Jest gwiazdą zmienną nieregularną o okresie zmian jasności około 22–25 dni i amplitudzie 0,27 mag. Szczęśliwi posiadacze teleskopów o średnicy większej niż 7 cm mogą spróbować rozseparować jego składniki, gdyż Rigel jest gwiazdą wielokrotną. Chociaż towarzysz (Rigel B; +6,7 mag) jest stosunkowo jasny, to jego obserwacja jest trudna ze względu na stosunkowo bliskie sąsiedztwo bardzo jasnego składnika głównego (blisko 500 razy jaśniejszego). Niestety, mały teleskop już nie wystarczy, by dostrzec, że Rigel B sam też jest gwiazdą podwójną, składającą się z dwu gwiazd ciągu głównego o typie widmowym B9. Tak więc mamy układ trzech gwiazd, w którym najjaśniejszy i najbardziej masywny składnik główny, Rigel A, jest okrążany przez dwa mniejsze, Rigel B i C, obiegające jeszcze dodatkowo swój środek masy.

Pełnia Księżyca przypada 9 I, a nów 23 I. Będzie też seria koniunkcji. 2 stycznia nastąpi koniunkcja Księżyca z Jowiszem, odległość między nimi wynosić będzie math 13 I nastąpi koniunkcja Wenus z Neptunem, kiedy to planety zbliżą się na odległość math 22 I Merkury znajdzie się w koniunkcji z Księżycem w odległości math Na początku stycznia (1–7 I) aktywny będzie obfity rój Kwadrantydów z maksimum 5 I i 120 zjawiskami na godzinę. Jeśli tylko pogoda dopisze, rój ten z radiantem wysoko nad horyzontem powinien dostarczyć niezapomnianych wrażeń. Zatem czystego nieba!