Prosto z nieba
Najzimniejszy brązowy karzeł
Sierpniowe wieczorne obserwacje wschodu Jowisza i Urana zachęcają do rozmyślań o pochodzeniu Układu Słonecznego oraz odległych układów planetarnych.
Obecnie „obowiązująca” teoria powstawania planet przewiduje we wczesnej fazie
życia gwiazdy istnienie gazowo-pyłowego dysku protoplanetarnego, z którego,
w procesie grawitacyjnego kolapsu oraz rotacji różniczkowej (cząstki na
sąsiednich orbitach poruszają się z nieznacznie różniącymi się prędkościami)
dysku połączonej z oddziaływaniami zderzeniowymi zgęstków materii, tworzą
się „zaczątki” planet, akreujące okoliczną materię, które efektywnie czyszcząc
okolicę swojej orbity, stopniowo przybierając kulisty kształt, zwiększając masę
i promień. Te aspekty zostały zawarte w definicji planety, przyjętej
przez Międzynarodową Unię Astronomiczną w 2006 r., co spowodowało
„zdegradowanie” statusu Plutona do planety karłowatej (Pluton nie spełniał
warunku „czystości” orbity). Podobne problemy pojawiają się przy próbach
klasyfikowania małomasywnych, starych gwiazd, nazwanych brązowymi
karłami. Tegoroczne prace [1], [2] donoszą o odkryciach bardzo chłodnych
brązowych karłów, CFBDSIR J1458+1013B (o temperaturze
)
oraz WD 0806-661B (
) Szczególnie ten drugi obiekt, znajdujący
się w odległości 63 lat świetlnych od Ziemi, w układzie podwójnym
z białym karłem, rozemocjonował naukowców. Obliczona temperatura jest
na tyle niska, że atmosfera brązowego karła może zawierać chmury
składające się z kropelek wody. Pomiar ten, jak również pomiar masy
(około 7 mas Jowisza) WD 0806-661B, klasyfikuje go raczej jako gazową
planetę, a nie gwiazdę w układzie podwójnym. Separacja składników
wynosi około 2500 jednostek astronomicznych, o rzędy wielkości więcej
niż dla planet w Układzie Słonecznym (około 40 j.a.), jednak jest ona
prawdopodobnie spowodowana ewolucją brązowego karła w dysku gwiazdy lub
oddziaływaniem z otoczką, którą biały karzeł odrzucił, przechodząc
przez fazę czerwonego olbrzyma. Wydaje się zatem, że ów obiekt jest
pierwszym z nowo odkrytej klasy obiektów stanowiących, być może,
„brakujące ogniwo” pomiędzy gazowymi planetami olbrzymami klasy Jowisza
a bardzo lekkimi gwiazdami.