Prosto z nieba
Najcięższa gwiazda neutronowa
Wieczorami, nisko na południowym niebie zauważymy gwiazdozbiór Skorpiona z charakterystycznym czerwonawym Antaresem, najjaśniejszą gwiazdą tej konstelacji (i szesnastą pod względem jasności na niebie). W tym samym gwiazdozbiorze, w odległości około 4000 lat świetlnych od Ziemi znajduje się także, niestety niewidoczny gołym okiem, układ podwójny białego karła i bardzo wyjątkowego pulsara, oznaczonego numerem PSR J1614-2230.
Pulsary radiowe są obserwacyjnym przejawem istnienia niezwykle gęstych (średnia gęstość większa od gęstości jądrowej, ), zdolnych szybko rotować (obecny rekord to ), silnie magnetycznych ( – ), a jednocześnie niewielkich (porównywalnych z rozmiarem miasta) obiektów o masach rzędu masy Słońca (zwykle około ), zwanych gwiazdami neutronowymi.
Stosunkowo niewielkie pole magnetyczne pulsara J1614-2230, , oraz duża częstość rotacji, świadczą o jego przynależności do grupy pulsarów milisekundowych, których pole magnetyczne zmalało z początkowych w trakcie akrecyjnego „rozkręcania” przez materię spadającą z dysku w układzie podwójnym. Szczęśliwym zbiegiem okoliczności oś orbity układu i kierunek „do obserwatora” tworzą kąt niemal dokładnie równy co w momentach zaćmień umożliwia detekcję relatywistycznego opóźnienia pulsu przechodzącego w okolicy zakrzywiającego przestrzeń towarzysza (efekt Shapiro). Wykorzystanie ogólnej teorii względności pozwoliło na precyzyjny pomiar masy pulsara: Wyjątkowo dokładny pomiar masy znacząco większej od przeciętnej wartości to niemały kłopot, ale i źródło ekscytacji astrofizyków – przewidywania teoretyczne i wyniki eksperymentów naziemnych sugerują istnienie egzotycznych cząstek (hiperonów, swobodnych kwarków) we wnętrzach gwiazd neutronowych, uwzględnienie oddziaływań tych cząstek w „przepisie na materię” prowadzi natomiast do drastycznego obniżenia dopuszczalnej masy gwiazd. Jedynie „zwykłe” modele materii złożonej z neutronów, protonów i elektronów, w których nie ma miejsca na żadną egzotykę, nie są sprzeczne z istnieniem PSR J1614-2230. Mimo że obecnie nadal nie wiemy, z czego składają się gwiazdy neutronowe, obserwacja PSR J1614-2230 stanowi długo oczekiwany przełom w astrofizycznych badaniach bardzo gęstej materii.