Kolej

Nikt chyba nie ma wątpliwości, że kolej miała ogromny wpływ na rozwój kulturowy i gospodarczy świata. Dzięki niej znacząco zwiększyła się szybkość transportu towarów i w istotny sposób ułatwione zostało przemieszczanie się ludzi na dużych dystansach. Obecnie trudno sobie wyobrazić bez niej życie. Dziś docieramy do celu, podróżując w wygodnych, wyciszonych i klimatyzowanych wagonach, ale początkowo podróż nie była tak wygodna. Pierwsze wagony pasażerskie były niczym innym, jak drewnianymi budami, w których podróżowanie niekoniecznie było przyjemnością: odczuwalna była m.in. każda nierówność toru, a na dodatek panował niesamowity hałas. Mimo to wynalazek budził - i słusznie - powszechny zachwyt.

Powstanie i rozwój kolei żelaznych przyczyniły się do powstania wielu wynalazków. Postęp w konstrukcji lokomotyw, połączeń wagonów, systemów hamowania i resorowania, budowa nasypów, wiaduktów i przepraw mostowych - to wszystko wymagało od inżynierów pogłębionej wiedzy z zakresu fizyki oraz dużej pomysłowości; na rozwiązanie czekała ogromna liczba problemów.

Wykazano, że - wykorzystując tarcie między kołami i metalową szyną - parowóz może uciągnąć znaczną masę. Warto zauważyć, że już pod koniec średniowiecza w niektórych kopalniach znalazły zastosowanie drewniane szyny, po których w drewnianych wózkach transportowano ciężkie ładunki.

Początków kolei na ziemiach polskich możemy doszukiwać się na Górnym Śląsku, gdzie w latach 1798-1802 wybudowano wąskotorową konną kolej przemysłową, która połączyła Hutę Królewską pod Chorzowem z szybami kopalni Król. Natomiast pierwszą linią normalnotorową na obecnych ziemiach polskich było połączenie Wrocławia z Oławą oddane do użytku 22 maja 1842.

Jednak jedną z najbardziej znanych i jedną z najstarszych linii kolejowych w Polsce jest Droga Żelazna Warszawsko-Wiedeńska, która połączyła Warszawę z ówczesną granicą zaboru austriackiego w Maczkach (dzisiaj dzielnica Sosnowca) - miała się ona łączyć z linią z Krakowa do Wiednia. Projekt linii powstał już w 1835 roku, natomiast pierwszy odcinek z Warszawy do Pruszkowa ukończono dopiero 28 listopada 1844 roku. Wtedy właśnie miał miejsce pierwszy przejazd z zaproszonymi gośćmi, który trwał do Pruszkowa 26 minut (a z powrotem tylko 20 minut!). Oddanie linii do użytku publicznego nastąpiło 14 czerwca 1845 roku, kiedy ukończono odcinek do Grodziska. Parę miesięcy później, 15 października, linię doprowadzono do Skierniewic i Łowicza. Do Częstochowy pierwsi pasażerowie mogli dotrzeć 1 grudnia 1846, a całą trasę do granicy w Maczkach oddano 1 kwietnia 1848 roku. Całkowita długość trasy wyniosła 327,6 km i liczyła 27 stacji (dworzec warszawski przedstawiony jest na rycinie powyżej). Ciekawostkę stanowić może fakt, że była to druga linia kolejowa w całym Imperium Rosyjskim i jedyna z rozstawem normalnotorowym, który wynosi 1435 mm. Wszystkie drogi żelazne budowane w późniejszych latach na obszarze całego Imperium Rosyjskiego miały rozstaw 1524 mm zgodny z normami rosyjskimi. W roku 1859 wybudowano odgałęzienie ze stacji w Ząbkowicach do Sosnowca, które dalej prowadziło do Katowic znajdujących się w zaborze pruskim. W 1862 przedłużono linię z Łowicza do Aleksandrowa Kujawskiego, połączonego z Toruniem. W 1866 roku z Koluszek poprowadzono linię do Łodzi.