Delta mi!

Sierpień jest doskonałym miesiącem do prowadzenia obserwacji spadających gwiazd...

4 VII, czyli w amerykański Dzień Niepodległości, Ziemia znajdzie się w aphelium, czyli w punkcie największego oddalenia od swojej gwiazdy macierzystej (około 1,017 jednostki astronomicznej, czyli 152,1 mln km). Tej samej nocy przypada lipcowy nów Księżyca, natomiast pełnia naszego naturalnego satelity będzie miała miejsce 19 VII.

Czerwiec, pomimo najkrótszych nocy w roku, jest dobrym miesiącem do obserwacji spadających gwiazd. Rojem, na którym warto skupić uwagę, są Bootydy Czerwcowe, których radiant znajduje się w gwiazdozbiorze Wolarza (RA: Dec: ). Aktywność tego roju przypada na 22 VI-2 VII, a jego maksimum wypada 27 VI.

Zjawiskiem wartym największej uwagi w maju będzie tranzyt Merkurego, czyli przejście planety na tle tarczy Słońca. Tranzyty Merkurego obserwujemy około 11 razy w trakcie jednego stulecia, zatem zdecydowanie częściej niż np. przejścia Wenus na tle naszej macierzystej gwiazdy, które zazwyczaj zdarzają się rzadziej niż raz na wiek, a ostatnie trzy, które można było obserwować, wystąpiły w latach 1882, 2004 oraz 2012.

Kwiecień to miesiąc, w którym zdecydowanie warto skupić się na obserwacjach rojów meteorów. Dla łowców spadających gwiazd dostępne będą zarówno roje bardzo aktywne, jak i takie, przy obserwacjach których trzeba będzie się wykazać cierpliwością oraz spostrzegawczością.

Tegoroczny marzec to miesiąc obfitujący w zaćmienia, choć dostępne tylko dla miłośników dalekich podróży. Podczas naszej nocy z 8 na 9 marca mieszkańcy wschodniej Azji, północno-zachodniej Australii oraz północnej Oceanii będą obserwować zaćmienie Słońca. Kto zatem chciałby uczestniczyć w tym wydarzeniu, powinien szukać biletów lotniczych na Borneo lub Sumatrę.

Luty jest miesiącem, w którym prowadzenie obserwacji nie należy do prostych zadań. Wtedy często mamy najostrzejszą zimę, więc noce bywają bardzo mroźne. Dodatkowo występuje stosunkowo niewiele ciekawych zjawisk na niebie, a obiekty, które można obserwować, są albo niewielkiej jasności, albo dostępne dopiero tuż przed świtem. Dzisiejszy artykuł dedykujemy zatem tym z miłośników nocnego nieba, którym nie są straszne ani mrozy, ani obserwacje do samego rana.

Już 2 stycznia Ziemia znajdzie się w peryhelium, czyli w tym punkcie swojej orbity, w którym jest najbliżej Słońca. Od naszej macierzystej gwiazdy będzie nas dzielić wtedy około 147 milionów kilometrów. Dla porównania w najodleglejszym punkcie orbity Ziemia znajduje się od niej około 152 milionów kilometrów.

Już od czasów starożytnych wierzono, że komety zwiastują nieszczęścia i klęski, np. próbowano wykazać związek pomiędzy śmiercią Juliusza Cezara a pojawieniem się w tamtym okresie komety na niebie. Dziś takie zależności zdecydowanie traktujemy z przymrużeniem oka, zatem śmiało możemy polecić jako atrakcję grudniowego nieba kometę C/2013 US10 Catalina, odkrytą 31 sierpnia 2013 roku w ramach przeglądu nieba Catalina Sky Survey.

Tegoroczne długie listopadowe noce zdecydowanie warto wykorzystać na obserwacje planetoid. Obiekty te, o wdzięcznych nazwach pochodzących z mitologii greckiej i rzymskiej, najlepiej obserwować za pomocą lornetki lub małej lunetki z terenów słabo lub w ogóle nieoświetlonych.

Pogodne październikowe niebo powinno usatysfakcjonować łowców spadających gwiazd, gdyż dostępne będą aż cztery roje meteorów...

Tegoroczny wrzesień będzie obfitował w zaćmienia. 13 IX wystąpi częściowe zaćmienie Słońca, które, niestety, nie będzie widoczne w Polsce. Zjawisko to polecamy zwolennikom dalekich podróży, gdyż możliwość obserwacji będzie jedynie z terenu południowej Afryki oraz części Antarktydy.

Sierpień jest tradycyjnie miesiącem obserwacji meteorów. Perseidy, pochodzące z resztek pyłu pozostawionego przez kometę Swifta-Tuttle'a, będą widoczne najlepiej w pierwszej połowie sierpnia (maksimum 12, 13 VIII, liczba zdarzeń 60 w ciągu godziny)...

Lipiec zacznie się w tym roku spektakularną koniunkcją Wenus i Jowisza By zobaczyć to nieczęste zjawisko - planety zbliżą się do siebie na odległość kątową - należy obserwować gwiazdozbiór Lwa zachodzący wraz ze Słońcem pierwszego dnia miesiąca.

Czerwiec rozpoczyna się pełnią Księżyca (2 VI). Dzień przed pełnią Księżyc przemknie obok Saturna - odległość koniunkcji wyniesie Druga, podobna koniunkcja będzie mieć miejsce 29 VI.

Maj jest dobrym czasem do obserwacji Saturna i Merkurego. W dniu 7 V Merkury znajdzie się w punkcie największej elongacji wschodniej.

W tym miesiącu ominie nas znowu zaćmienie Księżyca, widoczne 4 IV dla mieszkańców przeciwnej do Polski strony Ziemi - w pasie przechodzącym przez wschodnią Azję, Australię, Pacyfik, aż do Ameryki Północnej. Na szczęście i na pocieszenie mamy jednak kilka innych astronomicznych atrakcji do wyboru, na przykład spośród obiektów z Katalogu Messiera.

20 III, od godziny 23:45, nareszcie astronomiczna wiosna!

Początek lutego będzie należał do naszego naturalnego satelity, który swoim blaskiem zdominuje nocne niebo, ponieważ 4 II przypada druga tej zimy pełnia.

Styczeń, mimo niskich temperatur, może być doskonały do obserwacji astronomicznych, które można zacząć już późnym popołudniem. Warto więc, przynajmniej częściowo, dobrze wykorzystać jedne z najdłuższych nocy w roku. Dla tych, którym mrozy nie są straszne, gwiezdnych atrakcji w tym czasie nie zabraknie!

22 XII oficjalnie rozpocznie się astronomiczna zima. Tego dnia wypada przesilenie zimowe na północnej półkuli Ziemi, a przesilenie letnie na półkuli południowej. Słońce osiągnie wtedy najbardziej południowe położenie na niebie w czasie swojej pozornej wędrówki rocznej na tle gwiazdozbiorów. W konsekwencji długość dnia na północnej półkuli będzie najkrótsza, a nocy najdłuższa w roku. Na szczęście długie noce są tym, co astronomowie lubią najbardziej!

Listopadowe noce mają swoje minusy i plusy. Z jednej strony są już całkiem chłodne, ale jednocześnie stają się coraz dłuższe, co powinno ucieszyć prawdziwych miłośników astronomii. Warto będzie przygotować ciepłe ubranie i, w miarę możliwości, sprzęt optyczny, aby nie przegapić listopadowych nocnych atrakcji.

Październik jest miesiącem dwóch zaćmień, obu niestety niewidocznych z terenu Polski...

W pierwszy dzień września przypada maksimum roju Aurygidów - będzie można je obserwować w ciągu pierwszego tygodnia. Źródłem meteorów jest kometa Kiessa (C/1911 N1) o okresie orbitalnym około 2000 lat.

Prawdopodobnie największą atrakcją sierpniowego nieba są Perseidy. Ten popularny wakacyjny rój meteorów powstaje z komety Swifta–Tuttle’a i jest jednym z największych w ciągu roku. W okolicy maksimum aktywności, tj. 13 VIII, jest źródłem około 60 meteorów na godzinę dla obserwatora znajdującego się w idealnych warunkach, z dala od świateł miasta.

Noc z 12 na 13 VII to najbardziej korzystny czas na obserwacje Merkurego. Tego dnia znajdzie się on w maksymalnej elongacji zachodniej od Słońca, czyli największej odległości kątowej na niebie od naszej dziennej gwiazdy. Merkury to najbliższa Słońcu planeta, która na niebie oddala się od Słońca najwyżej na 28 stopni.

W tym miesiącu będziemy prawdopodobnie świadkami najbardziej spektakularnego wydarzenia astronomicznego tego roku. Mało znana kometa okresowa 209P/LINEAR przejdzie przez peryhelium swojej orbity 6 maja w odległości  jednostki astronomicznej od Słońca.

Pomiędzy gwiazdozbiorami Lwa, Hydry i Pucharu odnajdziemy nad południowym horyzontem niewielką konstelację, wprowadzoną do atlasu nieba w 1687 r. przez Jana Heweliusza: Sekstant (łac. Sextans)...

W marcu wieczorem nad północno-wschodnim horyzontem pojawia się gwiazdozbiór Herkulesa. Rozmiarowo przegrywa on na niebie z opisywaną wcześniej Hydrą (druga praca Herkulesa), będąc piątym pod względem wielkości zajmowanej powierzchni.

Gwiazdozbiór Hydry (łac. Hydra) jest największym pod względem powierzchni pośród osiemdziesięciu ośmiu gwiazdozbiorów – w lutym widoczny wieczorami na południu, tuż pod ekliptyką oraz konstelacjami Panny i Lwa.

Styczeń wykorzystujemy na walkę ze spowodowaną wyśrubowanymi postanowieniami noworocznymi depresją, poprawiając sobie humor obserwacjami Rzeki Erydan – szóstego co do wielkości, ale niezbyt charakterystycznego gwiazdozbioru widocznego o tej porze roku nad południowym horyzontem. W Eneidzie Wergiliusz utożsamia Erydan z jedną z rzek Hadesu, płynącą przez sielankową krainę zwaną Polami Elizejskimi; w to ekskluzywne miejsce trafiają po śmierci ludzie dobrzy, bohaterowie oraz naukowcy.

Baran (łac. Aries) jest jednym ze słabiej rozpoznawalnych gwiazdozbiorów zodiakalnych. W grudniowe wieczory znajduje się ponad południowo-zachodnim horyzontem, na zachód od Byka i Oriona; dla orientacji, można kierować się położonym ponad Baranem, a bliżej bieguna gwiazdozbiorem Kasjopei.

W listopadzie do porannego wstawania zachęca możliwość obserwacji komety C/2012 S1 (ISON), odkrytej przez V. Nevskiego i A. Novichonoka we wrześniu 2012 przy użyciu teleskopu International Scientific Optical Network. Jest to jedna z bardziej ekscytujących komet tego roku; po raz pi

Wieczorami południowe niebo tuż nad horyzontem zajmuje okazały Wieloryb (łac. Cetus). Ten czwarty pod względem wielkości, gwiazdozbiór znajduje się w „wodnej” części nieba, obok rzeki Erydan i Ryb...

Koniec lata i początek jesieni (moment równonocy jesiennej 22 IX o godzinie 22.44) wykorzystamy do obserwacji gwiazdozbioru Koziorożca (łac. Capricornus, skąd zapewne pochodzi swojski cap). Od czasów antyku, a nawet wcześniejszych, bo sięgających ery brązu, ten obszar nieba utożsamiany jest w wielu kulturach z postacią kozła z rybim ogonem.

Sierpień jest idealnym czasem do zapoznania się z gwiazdozbiorem Perseusza.

W pobliżu północnego bieguna nieba, pomiędzy gwiazdozbiorami Małej Niedźwiedzicy, Kasjopei oraz Łabędzia znajduje się Cefeusz (łac. Cepheus)...

Rozpoczynające się lato (przesilenie letnie 21 VI o 7:04) stwarza dobrą okazję do obserwacji gwiazdozbioru Wężownika (łac. Ophiuchus). Wężownik jest ciekawy z wielu powodów: przede wszystkim jest jednym z trzynastu gwiazdozbiorów, przez które przechodzi ekliptyka (zwykle pamięta się jedynie o dwunastu znakach zodiaku) – Słońce przebywa w gwiazdozbiorze Wężownika od 29 XI do 17 XII.

Zbliżający się koniec wiosny Astronom Uważny potwierdzi eksperymentalnie, obserwując w późnych godzinach wieczornych wschód Trójkąta Letniego, złożonego z Deneba, Wegi i Altaira, jasnych gwiazd należących do gwiazdozbiorów Łabędzia, Lutni i Orła.

W tym miesiącu odnajdziemy na niebie gwiazdozbiór Pucharu (łac. Crater), należący do grupy czterdziestu ośmiu opisanych przez samego Ptolemeusza w II w. n.e.

Gwiazdozbiór Raka (łac. Cancer) jest dość niepozornym gwiazdozbiorem zodiakalnym – jednym z dwunastu (nie licząc Wężownika), przez które przechodzi linia ekliptyki.

Gwiazdozbiór Warkocz Bereniki (łac. Coma Berenices) odnajdziemy na niebie obok Lwa, do którego ów pierwszy przynależał przed XVI w., gdy kartograf Geraldus Mercator (niektórzy twierdzą, że nieco wcześniej Caspar Vopel) związał ten obszar nieba z legendą o królowej Egiptu, Berenice II.

Południowe niebo jest wieczorem zdominowane przez charakterystyczny Trójkąt Zimowy: Syriusz  i Procjon  z, odpowiednio, Wielkiego i Małego Psa, oraz Betelgeuza  w Orionie. Wewnątrz trójkąta znajdziemy Jednorożca (łac. Monoceros), gwiazdozbiór położony na równiku niebieskim i najlepiej widoczny w Polsce w zimie (zdefiniowany przez XVII-wiecznego holenderskiego astronoma Petrusa Planciusa).

Orion jest prawdopodobnie najlepiej znaną konstelacją zimowego nieba półkuli północnej. Dokładnie pod nim, a obok Syriusza (najjaśniejszej na nocnym niebie gwiazdy,  Wielkiego Psa) ukrywa się niepozorny Zając (łac. Lepus) – to na niego, według Ptolemeusza, poluje Orion.

Psy Gończe (łac. Canes Venatici) są niewielkim gwiazdozbiorem widocznym na listopadowym niebie po północy, w okolicy Lwa i Wielkiej Niedźwiedzicy.

Trójkąt (łac. Triangulum) znajduje się pomiędzy doskonale widocznymi Perseuszem, Andromedą i Baranem, a nieco powyżej ekliptyki.

We wrześniu zapoznamy się z dużym, ale słabo wyróżniającym się gwiazdozbiorem Żyrafy (łac. Camelopardalis). Gwiazdozbiór ten, dostępny do obserwacji przez cały rok, znajdziemy w okolicy północnego bieguna nieba pomiędzy Wielką Niedźwiedzicą i Kasjopeją.

Gwiazdozbiór Jaszczurki (łac. Lacerta), w sierpniu doskonale widoczny wieczorami na wschodzie nieba, jest położony pomiędzy Łabędziem, Pegazem, Kasjopeją i Cefeuszem.

Pozostając w okolicy Trójkąta Letniego – pomiędzy Łabędziem i Orłem, a nieco poniżej Liska, z którym zapoznaliśmy się w poprzednim miesiącu – trafimy na niewielkiego, lecz charakterystycznego Delfina (łac. Delphinus).

W czerwcu przyjrzymy się jednemu ze słabiej widocznych gwiazdozbiorów letniego nieba, Liskowi (łac. Vulpecula). Wytyczony przez Jana Heweliusza pomiędzy Lutnią, Orłem a Łabędziem (w środku Trójkąta Letniego, którego wierzchołkami są Wega, Altair i Deneb) i przedstawiany pierwotnie jako lisek z gęsią w pysku (łac. Vulpecula et Anser).