Delta mi!

W okrągłą pięćdziesiątą rocznicę odkrycia pulsarów dostarczamy garść nowych informacji o tych fascynujących - relatywistycznych i niezwykle gęstych - obiektach. Jedną z podstawowych i wciąż nierozwiązanych zagadek związanych z pulsarami jest mechanizm powstawania promieniowania radiowego.

Kilka nocy po pełni Księżyca, wypadającej 11 IV, warto wykonać obserwacje gromady kulistej M3, zwanej również NGC 5272. Gromada ta odkryta została w 1794 roku i przyczyniła się do podjęcia przez Messiera decyzji o stworzeniu katalogu obiektów mgławicowych.

W marcu wszystkim miłośnikom obserwacji prowadzonych "gołym okiem" polecamy koniunkcje. Już w pierwszą noc marca Mars znajdzie się w odległości od Księżyca.

Obserwatorom, którzy chętnie uciekną od polskiej zimowej aury, polecamy wycieczkę w rejony Ziemi Ognistej i Patagonii. Właśnie tam, w dniu 26 II, dojdzie do obrączkowego zaćmienia Słońca. Ten typ zaćmienia występuje, gdy średnica kątowa Księżyca jest mniejsza niż rozmiary kątowe Słońca, czyli wtedy, kiedy Księżyc znajduje się w pobliżu apogeum swojej orbity (pozycji najbardziej oddalonej od Ziemi).

Długie zimowe noce warto wykorzystać na obserwacje gromad otwartych. Na początku stycznia polecamy obserwacje M41...

Astronomiczna zima rozpocznie się 21 XII: odtąd noce w Polsce zaczną się systematycznie skracać, warto zatem mimo mrozów poświęcić czas na obserwację nieba. W godzinach wieczornych w Mikołajki, czyli 6 XII, patrząc w kierunku zachodniego nieba, będzie można zaobserwować Neptuna w odległości zaledwie na południe od Księżyca. Oba ciała niebieskie znajdą się na tle gwiazdozbioru Wodnika.

W połowie miesiąca, a dokładniej 14 XI, będzie można zaobserwować wspomnianą w poprzednim odcinku "super-pełnię" Księżyca. Nasz naturalny satelita znajdzie się wtedy w odległości zaledwie 356 509 kilometrów od Ziemi i będzie to jego największe zbliżenie w okresie od 1990 do 2020 roku. Stworzy to zatem wyjątkową okazję do wykonania zdjęć i obserwacji struktur znajdujących się na Księżycu.

Miłośnikom obserwacji lub astrofotografii naszego naturalnego satelity polecamy zapamiętać datę 16 X. Tej nocy wystąpi zjawisko "super Księżyca": będzie można obserwować Księżyc jednocześnie w pełni i w perygeum swojej orbity, czyli najbliżej Ziemi. Warto pamiętać, iż nazwa "super Księżyc" lub z angielskiego "super full moon" nie jest oficjalnym terminem astronomicznym. Określenie to po raz pierwszy użyte zostało przez astrologa (a nie astronoma!) Richarda Nolle'a w 1979 roku, który nazwał tak Księżyc będący w położeniu (lub blisko, z dokładnością do 90%) najbliższym Ziemi.

Miesiąc, w którym przypada rozpoczęcie astronomicznej jesieni (22 IX) będzie obfitował w zaćmienia. W dniu rozpoczęcia szkoły wystąpi obrączkowe zaćmienie Słońca (nie widoczne niestety z terenów Polski)...

Sierpień jest doskonałym miesiącem do prowadzenia obserwacji spadających gwiazd...

4 VII, czyli w amerykański Dzień Niepodległości, Ziemia znajdzie się w aphelium, czyli w punkcie największego oddalenia od swojej gwiazdy macierzystej (około 1,017 jednostki astronomicznej, czyli 152,1 mln km). Tej samej nocy przypada lipcowy nów Księżyca, natomiast pełnia naszego naturalnego satelity będzie miała miejsce 19 VII.

Czerwiec, pomimo najkrótszych nocy w roku, jest dobrym miesiącem do obserwacji spadających gwiazd. Rojem, na którym warto skupić uwagę, są Bootydy Czerwcowe, których radiant znajduje się w gwiazdozbiorze Wolarza (RA: Dec: ). Aktywność tego roju przypada na 22 VI-2 VII, a jego maksimum wypada 27 VI.

Zjawiskiem wartym największej uwagi w maju będzie tranzyt Merkurego, czyli przejście planety na tle tarczy Słońca. Tranzyty Merkurego obserwujemy około 11 razy w trakcie jednego stulecia, zatem zdecydowanie częściej niż np. przejścia Wenus na tle naszej macierzystej gwiazdy, które zazwyczaj zdarzają się rzadziej niż raz na wiek, a ostatnie trzy, które można było obserwować, wystąpiły w latach 1882, 2004 oraz 2012.

Kwiecień to miesiąc, w którym zdecydowanie warto skupić się na obserwacjach rojów meteorów. Dla łowców spadających gwiazd dostępne będą zarówno roje bardzo aktywne, jak i takie, przy obserwacjach których trzeba będzie się wykazać cierpliwością oraz spostrzegawczością.

Tegoroczny marzec to miesiąc obfitujący w zaćmienia, choć dostępne tylko dla miłośników dalekich podróży. Podczas naszej nocy z 8 na 9 marca mieszkańcy wschodniej Azji, północno-zachodniej Australii oraz północnej Oceanii będą obserwować zaćmienie Słońca. Kto zatem chciałby uczestniczyć w tym wydarzeniu, powinien szukać biletów lotniczych na Borneo lub Sumatrę.

Luty jest miesiącem, w którym prowadzenie obserwacji nie należy do prostych zadań. Wtedy często mamy najostrzejszą zimę, więc noce bywają bardzo mroźne. Dodatkowo występuje stosunkowo niewiele ciekawych zjawisk na niebie, a obiekty, które można obserwować, są albo niewielkiej jasności, albo dostępne dopiero tuż przed świtem. Dzisiejszy artykuł dedykujemy zatem tym z miłośników nocnego nieba, którym nie są straszne ani mrozy, ani obserwacje do samego rana.

Już 2 stycznia Ziemia znajdzie się w peryhelium, czyli w tym punkcie swojej orbity, w którym jest najbliżej Słońca. Od naszej macierzystej gwiazdy będzie nas dzielić wtedy około 147 milionów kilometrów. Dla porównania w najodleglejszym punkcie orbity Ziemia znajduje się od niej około 152 milionów kilometrów.

Już od czasów starożytnych wierzono, że komety zwiastują nieszczęścia i klęski, np. próbowano wykazać związek pomiędzy śmiercią Juliusza Cezara a pojawieniem się w tamtym okresie komety na niebie. Dziś takie zależności zdecydowanie traktujemy z przymrużeniem oka, zatem śmiało możemy polecić jako atrakcję grudniowego nieba kometę C/2013 US10 Catalina, odkrytą 31 sierpnia 2013 roku w ramach przeglądu nieba Catalina Sky Survey.

Tegoroczne długie listopadowe noce zdecydowanie warto wykorzystać na obserwacje planetoid. Obiekty te, o wdzięcznych nazwach pochodzących z mitologii greckiej i rzymskiej, najlepiej obserwować za pomocą lornetki lub małej lunetki z terenów słabo lub w ogóle nieoświetlonych.

Pogodne październikowe niebo powinno usatysfakcjonować łowców spadających gwiazd, gdyż dostępne będą aż cztery roje meteorów...

Tegoroczny wrzesień będzie obfitował w zaćmienia. 13 IX wystąpi częściowe zaćmienie Słońca, które, niestety, nie będzie widoczne w Polsce. Zjawisko to polecamy zwolennikom dalekich podróży, gdyż możliwość obserwacji będzie jedynie z terenu południowej Afryki oraz części Antarktydy.

Wielokrotnie przysłuchując się astronomom, dowiadujemy się, iż obserwacje gwiazd podwójnych zaćmieniowych są szczególnie cenne, gdyż umożliwiają wyznaczenie wielu parametrów fizycznych, takich jak masa, rozmiar, kształt, temperatura powierzchniowa składników. Pośród wielu typów gwiazd zmiennych zaćmieniowych są wyjątkowe obiekty - zaćmieniowe gwiazdy kataklizmiczne - i to o nich opowiem poniżej.